Typisch Nederlands
De Nederlandse schrijver Maarten ’t Hart debuteerde in 1971 met een eerste roman en publiceerde in de jaren daarna, tot op de dag van vandaag, verschillende romans en non-fictieboeken. Zijn bekendste werk is waarschijnlijk Een vlucht regenwulpen. Aan dit omvangrijke oeuvre voegde hij in 2019 een nieuwe roman toe: De nachtstemmer. Net als in eerder werk van ’t Hart spelen het geloof en de klassieke muziek een grote rol en komen deze thema’s samen in het hoofdpersonage; een kerkorgelstemmer.
Gaby Pottjewijd is orgelstemmer en brengt bijna zijn hele werkzame leven door in kerken, maar gelovig is hij niet meer. Sterker nog, het was een grote opluchting om toe te kunnen geven dat hij dat niet meer is. Wanneer Gaby de opdracht krijgt het orgel in de Groote kerk van een Hollands havenstadje te stemmen verwacht hij niets anders dan anders, maar zijn omgang met het meisje dat hem helpt stemmen en vooral haar bloedmooie Braziliaanse moeder maakt dat de roddels in het kleine stadje al snel over hem gaan. En dan volgen er de nodige bedreigingen die Gaby het werk steeds ingewikkelder maken.
Het geloof, de Bijbel en de kerk spelen een grote rol in dit werk van ’t Hart. Het hoofdpersonage gaat in gesprek met dominees en kerkgangers en laat hen duidelijk weten waarom het geloof niet meer voor hem is weggelegd. Ook is er veel kritiek op de geloofwaardigheid van de Bijbelse verhalen.
‘Maar vooruit, laat mij een onthulling doen: Jezus komt nooit meer terug, sterker, hij is er nooit geweest, de vier evangeliën zijn tamelijk onbeholpen verzinsels van met matige verbeeldingskracht gezegende, elkaar plagiërende pennenlikkers.’
Het taalgebruik van ’t Hart is tamelijk ouderwets, maar de auteur lijkt bewust te spelen met de Nederlandse taal. Zo laat hij zijn hoofdpersonage reflecteren op het archaïsche taalgebruik in het briefje waarin hij bedreigd wordt, terwijl dat taalgebruik niet veel afwijkt van dat van de auteur zelf. Tegelijk leert Gaby zijn nieuwe Braziliaanse vriendin de nuances van het Nederlands, wat er negen van de tien keer op neer lijkt te komen dat er nog ergens het woordje ‘er’ in de zin moet. Maar, tot slot duiken daar dan ook – heel sporadisch, alsof het om fouten gaat – hele hedendaagse en verengelste uitdrukkingen op, bijvoorbeeld wanneer het hoofdpersonage een mijnlamp gaat ‘scoren’ in de winkel van het stadje, of wanneer het gaat over ‘close’ bij Jezus in plaats van dichtbij hem.
‘Godallemachtig, het proza van dat briefje bleek besmettelijk, hier ter stede, hier ter stede ‘reeds’. Wie gebruikte nu nog het woord ‘reeds’? De schrijver J. van Oudshoorn destijds, maar verder toch niemand meer?’
Naast een ode – of nostalgische terugblik – op de Nederlandse taal is de roman ook in een typisch Nederlandse setting geschreven, het havenstadje is herkenbaar voor eenieder die eens in de regio Rotterdam is geweest. En ook de Nederlandse cultuur wordt afgezet tegen de buitenlandse, bijvoorbeeld waar het gaat om verjaardagen, die Nederlanders altijd kostte wat het kost schijnen te moeten vieren.
‘Saai had ze mij genoemd, saai en onopvallend. Ze had gelijk, ik was saai, ik had een saai beroep, hield mij bezig met kerkorgels.’
Een tamelijk saai hoofdpersonage met een saai beroep, een minutieuze uiteenzetting van het stemmen van orgelpijpen en de verschillen tussen deze pijpen van verschillende orgelmakers en in verschillende kerken en een nadruk op klassieke muziek. Een boek dat niet voor iedereen is weggelegd maar de lezer toch weet vast te houden. De angst van Gaby na de dreigementen en de verschillende voorgevallen incidenten zijn voelbaar en de lezer wil toch weten wat er nu precies aan de hand is.
De ontknoping is ietwat abrupt en ongeloofwaardig, maar ’t Hart heeft een mooi boek geschreven voor de liefhebber van de Nederlandse taal en cultuur én voor de (klassieke) muziekliefhebber. Na het lezen van dit boek kun je niet anders dan wat van de orgelstukken die genoemd worden opzoeken en luisteren.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
