Muziek overwint alles

Rob Waumans (1977) debuteerde in 2011 met de roman Als je de stad binnenrijdt. Ook verscheen er van zijn hand al een korte verhalenbundel Het Beste van Nightwriters. Korte verhalen verschenen ook in De Brakke Hond en De Revisor. Zijn tweede roman De nacht van Lolita verscheen in 2013 bij Atlas Contact en bij dezelfde uitgeverij verscheen begin 2019 zijn nieuwste roman, De solist.  

Hoofdpersoon in De solist is de Joodse Valentin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft hij ondergedoken gezeten en nu de oorlog voorbij is keert hij terug naar Berlijn, op zoek naar zijn vrouw en zijn oude leven. Hij trommelt zijn medemuzikanten van het vooroorlogse Berliner Philharmoniker op om de stad de muziek en daarmee het leven terug te geven. Ondertussen probeert hij uit handen van de wraakzuchtige Russen te blijven.  

“Valentin is gewend aan het idee van oorlog, aan de angst en bedreiging en de voortdurende mogelijkheid te worden meegenomen en afgevoerd naar het oosten. Maar nu pas is de oorlog voor hem ook zichtbaar. Niet door de soldaten, voertuigen, wapens, uniformen of de puinhopen, maar voor het eerst ziet hij de vernietiging van alles, de volledige verwoesting van de ziel van de stad.”  

Waumans kiest voor een periode die in de literatuur niet vaak beschreven is en vanuit een interessant oogpunt. De Russen die het voor het zeggen hebben in de verwoeste stad Berlijn zijn voor de Joodse bevolking die de oorlog overleefd heeft niet veel beter dan de Nazi’s. De solist laat zien dat er niet alleen maar Nazi’s in Duitsland woonden en geeft de lezer een inkijkje in de situatie in Berlijn net na de oorlog.  

“De propaganda deed de afgelopen jaren haar werk, maar de kille werkelijkheid keerde terug zonder armen, zonder benen, met weggeslagen onderkaken en gekraakte schedels. Op de dag waarop ze vertrokken, waren ze eigenlijk al voorgoed verdwenen. Alleen degenen die niet terugkwamen bleven intact.”  

De auteur windt er geen doekjes om, zijn proza is rauw en de korte zinnen laten geen ruimte voor genuanceerde details. Er zijn verkrachtingen op straat, leeggeroofde huizen, door bommen weggeslagen muren en trappen en veel machtsvertoon van de Russen. Maar tegelijk is er hoop, er is muziek. De kracht van de muziek zowel voor muzikanten als voor luisteraars weet Waumans goed te vangen. Valentin overleeft de oorlog en de ontberingen daarna juist door de muziek in zijn hoofd die alles draaglijker maakt.  

Het verhaal is interessant en blijft zeker hangen maar had op sommige punten verder uitgewerkt mogen worden. Uit de verantwoording blijkt dat Waumans veel onderzoek heeft gedaan naar de periode en de gebeurtenissen (op ware feiten gebaseerd) waarover hij schrijft, toch is die geschiedenis niet heel uitgebreid uitgewerkt in het verhaal van de fictieve Valentin. Een beetje extra verhaal over de geschiedenis van het Berliner Philharmoniker ten tijde van de oorlog had dit boek bijvoorbeeld nog interessanter gemaakt.  

Toch verdient De solist het zeker om gelezen te worden. Het is een indrukwekkend verhaal dat de vraag naar meer informatie doet opleven en het is zeker wat anders dan het zoveelste verhaal over de Tweede Wereldoorlog, juist doordat het zich afspeelt op het grensgebied tussen oorlog en vrede, tussen opgeven en overleven.