Ingenieus portret van een schrijnend gezin

De tafel van Tarzan is de debuutroman van Xander Jongejan, uitgegeven in eigen beheer met hulp van Brave New Books. Toch is het niet zijn eerste uitgave. In 2017 verscheen, eveneens in eigen beheer, zijn dichtbundel Wat zijn de bananen duur. Jongejan schreef vijf jaar aan zijn debuutroman, die in februari 2018 verscheen. 

De roman is het verhaal van een vader en een zoon, maar tegelijk een over een mislukt huwelijk, de gave van mensen om langs elkaar heen te leven en die van een ongewone jeugd. In het bestek van een kleine 150 pagina’s weet Jongejan veel heftige thema’s en scènes te vatten, maar de kracht zit hem in het impliciete.

“Het liefste had ik de oude Mama. Wat D. deed, was reparatiewerk. Het leek op wat Mama deed, maar dan uit troost. Mama heeft me nooit getroost. Dat hoefde niet. We hadden nog geen verdriet. Ze lachte om alles. Ze ontdekte zichzelf door mij.”

De herinneringen van vader en zoon wisselen elkaar in korte hoofdstukken af. Vooral in het begin lijken deze twee werelden compleet langs elkaar te heen te lopen en vormen ze op geen enkel moment één geheel of een logisch verhaal, wat de afstand tussen de twee vergroot. Jongejan heeft de hoofdstukken geschreven alsof de twee personages elkaar hun verhalen vertellen, de vader praat bijvoorbeeld ook over zijn vrouw als ‘Mama’.

De korte, staccato zinnen die kenmerkend zijn voor de schrijfstijl van Jongejan maken dat alle heftige thema’s wel benoemd maar niet uitgewerkt worden. Langzaam krijgt de lezer de ruimte binnen het verhaal om het slechte huwelijk van de ouders, de affaire van de vader, zijn drankprobleem, het misbruik van de zoon door zijn therapeut, de zelfmoordpoging van de moeder en de ziekte van de oma en de moeder in te vullen. Het is allemaal nogal veel van het ‘goede’, maar het is knap hoe Jongejan de schrijnende werkelijkheid zo van de  ongemakkelijk afstandelijke personages heeft weten te vangen in zijn proza.

De oplettende lezer vindt details uit eerdere herinneringen terug in de verhalen over de latere herinneringen, waardoor uiteindelijk elk element past binnen het grotere geheel, ook waar dat eerder niet zo leek. In De tafel van Tarzan blijft dus vooral veel open. Op geen enkel moment verbindt Jongejan een oordeel aan wat zijn personages doen of laten. Uiteindelijk zijn het allemaal mensen die dingen doen die soms voor anderen onbegrijpelijk zijn.

Sommige dingen zijn onoverkomelijk een gevolg van een reeks omstandigheden. Die omstandigheden weet de auteur indrukwekkend te verwoorden. De tafel van Tarzan is een heftig boek voor de actieve lezer die een beetje zwartgallige humor wel kan waarderen. Typisch een boek dat intelligent in elkaar zit en zich ondanks de gruwelijkheden voor herlezing leent.