Het ‘ik’ van Murakami

Haruki Murakami schreef onder andere Norwegian Wood, Kafka op het strand, de trilogie 1Q84 en de tweedelige roman De moord op Commendatore. Zijn werk wordt in meer dan veertig landen uitgegeven en is bekroond met meerdere literatuurprijzen. Naast romans verschijnen er regelmatig korte verhalen van zijn hand en zijn nieuwste verhalenbundel verscheen in februari 2021 bij Atlas Contact. Eerste persoon enkelvoud werd naar het Nederlands vertaald door Elbrich Fennema.

Het werk van Murakami zit vol met raadsels, zo ook de verhalen in Eerste persoon enkelvoud. Op het eerste gezicht lijken de acht verhalen helemaal los van elkaar te staan. Een reiziger in een aftandse herberg ontmoet een melancholieke en eenzame aap die hem vertelt over zijn idee van liefde en liefhebben, een man deelt zijn verzameling honkbalgedichten en weer een ander personage denkt terug aan zijn geliefden van vroeger. Fictie, maar tegelijk is in elk verhaal ook een vleugje van de auteur te vinden, soms letterlijk, door het noemen van zijn eigen naam, in andere verhalen op een meer subtiele manier.

'In onze levens gebeuren soms zulke dingen. Gebeurtenissen die niet zijn uit te leggen, die niet logisch zijn, maar die toch een grote impact hebben. Ik denk dat er niets anders op zit dan op zulke momenten zonder iets te denken en zonder er iets van te vinden gewoon je ogen dicht te doen en ze voorbij te laten komen.'

Het werk van Murakami is zoals altijd subtiel en tegelijk erg intrigerend. De verhalen in deze bundel zijn veelal verhalen zonder conclusie, verhalen zonder duidelijk thema of een duidelijke richting. Iets waar de personages zich ook keer op keer zelf voor lijken te verontschuldigen. De verteller lijkt zich steeds af te vragen waarom er iemand interesse zou hebben in deze alledaagse verhalen. En toch weten ze de lezer keer op keer te boeien.

De verhalen lijken in eerste instantie zeker dicht bij de werkelijkheid te staan, dichter bij de werkelijkheid of minder vervreemdend dan bijvoorbeeld De moord op de Commendatore of Kafka op het strand, maar wie goed leest ontdekt in alle verhalen ook de vervreemding die Murakami zo eigen maakt. Elke situatie in het werk van Murakami is onmogelijk en tegelijk geheel geloofwaardig voor wie zich mee laat nemen naar het talige universum van de auteur.

Soms voert Murakami die vervreemdende elementen letterlijk op: een pratende aap in 'Bekentenissen van de Shinagawa-aap', een niet-bestaande plaat in 'Charlie Parker plays Bossa Nova'. Maar vaker, bijvoorbeeld in 'Op een kussen van steen', 'With the Beatles', 'Carnaval' en 'Eerste persoon enkelvoud', zit de vervreemding hem juist in alledaagse gebeurtenissen. De herinnering aan iets wat niet kan kloppen, of juist een vervlogen herinnering die ineens weer de kop op steekt.

'Dat een droom sterft is misschien nog wel verdrietiger dan dat het echte leven zijn einde nadert.'

Liefhebbers van Murakami zullen zijn liefde voor muziek, zowel klassieke muziek als jazz, en zijn interesse in de Beatles herkennen. Ook de verhalen waarin sport een grote rol speelt, komen niet als een verrassing in een bundel die 'ik' heet. Dat maakt Eerste persoon enkelvoud een prachtige introductie op het werk van Murakami voor wie de luxe heeft dat nog te mogen ontdekken. Voor de kenners is het een herkenbare en welkome aanvulling op het rijke, bijna magische, oeuvre van de Japanse auteur.