Vrouwelijke kracht

Edna O’Brien (1930) werd beroemd met haar roman De buitenmeisjes, vooral vanwege de beschrijving van de vrouwelijke seksualiteit. O’Brien schreef tientallen romans die zich allemaal in Ierland afspelen en ze won verschillende prijzen, waaronder de Irish PEN Lifetime Achievement en de Ulysses Medal. O’Brien woont sinds 1960 in Londen en haar nieuwste roman Meisje, in 2019 in de vertaling van Lucie Schaap en Maaike Bijnsdorp verschenen bij De Bezige Bij, speelt zich af in Nigeria.    

Een heel andere setting, maar nog steeds staat de vrouw centraal. Maryam maakt deel uit van de groep schoolmeisjes die ontvoerd wordt door terreurbeweging Boko Haram en wordt na verschillende martelingen uitgehuwelijkt aan een van de leden van de strijd. Ze krijgt een kind en weet in een moment van chaos te ontsnappen. Een gevaarlijke tocht door de wildernis in Nigeria volgt en vervolgens blijkt thuiskomen heel anders dan gehoopt.    

Meisje is een gruwelijk boek en een verhaal waar je tegen moet kunnen als lezer, zeker vanwege de manier waarop O’Brien het vertelt. Geen enkel gruwelijk detail blijft de lezer bespaard en toch is het boek niet alleen maar ellende. O’Brien zet de verschrikkingen van de mensheid in de kampen van Boko Haram – alle martelingen, verkrachtingen en andere (on)denkbare vormen van misbruik – af tegen de sereniteit en onschuld van de natuur waarin deze zich afspelen. Het maakt het verhaal draaglijk, voor zowel het hoofdpersonage als de lezer, en levert af en toe prachtige beelden op die een noodzakelijk contrast vormen met de beelden van alle gruwelijkheden.    

‘Waar geen bomen staan is de aarde okergeel en doorgroefd met diepe zigzaglijnen, prachtig om te zien. Aan de uiteinden van de takken ontspruiten de eerste jonge opgerolde blaadjes. Als ik ’s nachts wakker lig, zie ik lucht. Een violetblauwe lucht zover het oog reikt, een land vol schoonheid dat is veranderd in een oord vol verdriet. Zoveel dode meisjes. Het huilend suizelen van de bomen.’    

Maryam weet te ontsnappen uit het kamp met haar kind en na vele ontberingen komt ze uiteindelijk terug in de bewoonde wereld en het dorp waar ze vandaan kwam. In de stad wordt ze als een heldin en overlever onthaald, maar niemand wil haar echte verhaal horen. Geen negatieve verhalen, alleen het overleven en het terugkomen telt. In haar dorp wordt ze gezien als het kwaad en haar kind, kind van de vijand, wordt haar afgenomen. O’Brien weet de onmacht van haar hoofdpersonage en diens moeder goed te vangen, een onmacht die niet verdwijnt bij terugkomst, Maryam blijft een vrouw.    

De hoofdstukken zijn kort en de schrijfstijl van O’Brien is compact en kordaat, maar daardoor lijken af en toe stappen te worden overgeslagen. De bijna fragmentarische stijl past heel goed bij het verhaal en maakt dat je het boek snel uitleest, ook omdat het verhaal zo onvoorstelbaar is dat je wilt weten hoe het afloopt. Wellicht gaat de auteur echter te snel op sommige punten en de lezer verliest daardoor de nodige context.    

Meisje is indrukwekkend, niet alleen vanwege de menselijke verschrikkingen die de auteur niet schuwt, maar ook omdat O’Brien erin slaagt om te laten zien wat het betekent om een meisje, een vrouw, een moeder te zijn en welke offers dit met zich meebrengt. Maryam is een ongelooflijk sterk vrouwelijk personage dat zich door onvoorstelbare gebeurtenissen weet te slaan en met haar verhaal bewijst dat kracht vanuit jezelf komt.