Subtiele ode aan een vriendschap

Marco Kamphuis (1966) bereikte het grote publiek met zijn roman Havik (2012), dat tot Boek van de Maand werd uitgeroepen bij De Wereld Draait Door. Andere titels van zijn hand werden ook geprezen, waaronder Succes, Een rusteloos leven en Aurore. Het nieuwste boek van Kamphuis verscheen in oktober 2018 bij De Arbeiderspers, met de titel Schipbreuk.

Net als bij zijn eerdere werk heeft Kamphuis niet heel veel woorden nodig om in Schipbreuk het verhaal van de achttienjarige, naamloze hoofdpersoon te vertellen. Het verhaal speelt zich af in het jaar 1984, het jaar waarin het hoofdpersonage eindexamen doet en naar de universiteit gaat om Nederlands te studeren. Zijn leven begint in het studentenleven van Nijmegen pas echt en het is tijd om volwassen te worden.

Een typisch coming-of-age-verhaal dus, waarin vriendschappen op de proef gesteld worden, eerste liefdes worden beleefd en angsten worden overwonnen. Kamphuis heeft een simpele, subtiele schrijfstijl die prettig leest. Gezien de omvang van het boek zou je bijna zeggen beknopt, maar dat doet het werk van Kamphuis geen recht. Hoewel de auteur nooit langdradige beschrijvingen hanteert, weet hij vaak toch door slechts een extra woord of bijvoeglijk naamwoord aan zijn relatief korte zinnen toe te voegen subtiele details uit te lichten. Details die achteraf cruciaal blijken te zijn in het verhaal.

Er gebeurt vrij weinig in Schipbreuk en toch weet Kamphuis de aandacht van de lezer vast te houden. De korte, anekdotische hoofdstukken vormen samen een verhaal waarin vooral ook veel niet verteld wordt, dat houdt de spanning en nieuwsgierigheid tijdens het lezen vast. Waar wil de auteur heen, wat gaat er gebeuren? Het leven van het hoofdpersonage en zijn vrienden lijkt in eerste instantie heel normaal en herkenbaar, maar het verhaal verbergt vanaf het allereerste begin hints die wijzen op moeilijkheden. Veel zinnen hebben bij Kamphuis een dubbele laag. Bijvoorbeeld de manier waarop hij de tocht naar huis beschrijft na het afstuderen van het hoofdpersonage:

“Op de fiets terug zag ik dat hier en daar de vlag al uithing om de bevrijding te vieren; achter die gevels hadden dappere jongens en meisjes dezelfde strijd als ik gestreden.”

Het afstuderen wordt bijna verheven tot een oorlogsoverwinning. Later wordt duidelijk dat het hoofdpersonage last heeft van sociale angst, iets wat zich tijdens zijn eerste studiejaar alleen maar verder zal ontwikkelen, hoezeer hij ook zijn best doet om dit te overwinnen. Het levert humoristische anekdotes op die tegelijkertijd het schrijnende verhaal van een moeizaam leven als adolescent onthullen.

Eerste liefdes, eerste seksuele ervaringen en eerste vriendschappen worden beschreven en zullen voor menig lezer herkenbaar zijn en in sommige gevallen zelfs wat plaatsvervangende schaamte oproepen. Maar na het lezen van de epiloog wordt duidelijk dat Schipbreuk meer is dan het verhaal van de nieuwe student Nederlands, het is een ode aan de vriendschap en aan één vriendschap in het algemeen. De vriendschap met de altijd vrolijke en aantrekkelijke Philip, die ondanks zijn successen op veel gebieden en zijn voorkomen naar de buitenwereld toch ook met zijn eigen problemen blijkt te kampen.

Kamphuis bewijst met Schipbreuk wederom dat je als schrijver niet heel veel woorden nodig hebt om een indringend verhaal te vertellen. Wat je nodig hebt is de juiste lezer. Tussen de zinnen door is bij Kamphuis zoveel moois te halen, maar je moet er wel een beetje je best voor doen.