Alle soorten liefde
De romancyclus Op zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust (1871-1922) is waarschijnlijk een van de bekendste uit de wereldliteratuur. Het vierde deel in de cyclus, Sodom en Gomorra, verscheen bij De Bezige Bij in een nieuw jasje. Dit vierde deel werd vertaald door Thérèse Cornips.
De vertaalster heeft evenals in het derde deel van de serie af en toe een voetnoot opgenomen om de lezer te wijzen op een fout in het oorspronkelijke manuscript of om een geciteerd werk of een naam te duiden. Ook zonder uitgebreide inleiding of notenapparaat voelt de lezer zich tijdens het lezen van dit vierde deel in de cyclus langzaam thuis in de wereld van het hoofdpersonage van Proust. Ook het hoofdpersonage zelf begint de verschillende klassen waarin hij zich begeeft te begrijpen.
“Ik begon de gesproken of onuitgesproken taal der aristocratische vriendelijkheid op zijn juiste waarde te schatten, een vriendelijkheid die graag balsem giet op het minderwaardigheidsgevoel van degenen jegens wie zij wordt betracht, maar niet nochtans in een mate dat zij het wegneemt, want in dat geval zou zijn geen reden van bestaan meer hebben.”
Het personage waar dit deel van de romancyclus om draait is M. de Charlus, een naam die de lezer zal herkennen, hoewel we eerder nog niet heel veel over hem te weten komen. In de eerste pagina’s van Sodom en Gomorra betrapt het hoofdpersonage hem met Jupien, wat leidt tot een verhandeling over homoseksualiteit, de verschillen tussen mannen en vrouwen en alle tussenvormen die daarin mogelijk zijn. Letterlijk in de meest verbloemde taal wanneer Proust de vergelijking tussen bloemen, bijen en hermafrodieten trekt. Proust laat zien hoe verschillende personages denken over (hun vermoeden van) homoseksualiteit, maar blijft zelf neutraal in zijn oordeel.
Na dit eerste inleidende deel volgen al snel weer de bekende salonscènes waarin ook thema’s als het antisemitisme en de Dreyfusaffaire, die de lezer inmiddels bekend voorkomen, terugkomen. Nieuw, naast het thema van homoseksualiteit (ook met betrekking tot de vriendin van het hoofdpersonage, Albertine), is het feit dat Proust de lezer op een paar momenten direct toespreekt en daarmee de – wat we in toneel zouden noemen – vierde wand doorbreekt.
“Dat is inderdaad bedroevend, waarde lezer. En treuriger dan u denkt, wanneer men er een aankondiging in voelt van de tijd waarin namen en woorden uit het heldere gebied van het brein zullen verdwijnen, en men er voorgoed van zal moeten afzien bij zichzelf de namen te noemen van wie men het best heeft gekend.”
Proust wijst ook vooruit in zijn verhaal, om vervolgens de lezer te laten weten dat het zo ver nog niet is en dat er eerst nog iets anders verteld moet worden. Ook is het hoofdpersonage er ineens van bewust dat de zaken die hij vertelt enkel vanuit zijn perspectief bezien worden:
“Er gebeurde in diverse gedaantes het volgende (welteverstaan zoals door mij gezien, aan mijn kant van het glas, dat allerminst doorschijnend was, en zonder dat ik te weten kon komen wat er echt was aan de andere kant).”
Een heleboel interessante nieuwigheden die dit vierde deel literair heel interessant maken. Het hoofdpersonage brengt opnieuw een bezoek aan Balbec, waar hij bijna de hele rest van dit deel zal doorbrengen. In Balbec zijn de mensen met wie hij optrekt van minder hoge komaf en Proust geeft de personages uit de burgerlijke klasse hun eigen taal. Dit spel met taalregisters is ook ook iets dat de lezer niet eerder tegenkwam.
De opbouw van de hoofdstukken in het tweede deel van deze roman lijkt ook consequenter dan in de voorgaande delen, maar komt bekend voor. Proust begint een nieuw hoofdstuk met een algemene verhandeling, vaak over een onderwerp dat de lezer bekend voor zal komen, bijvoorbeeld over herinneringen, slaap, dromen en de invloed van medicijnen/narcotica aan het begin van hoofdstuk drie. Vervolgens duiken we weer terug in de alledaagse gang van afspraken, bezoeken en personages.
Interessant en opvallend in Sodom en Gomorra is ook hoeveel ruimte Proust gebruikt om de etymologie van plaats- en familienamen uit de doeken te doen. Ook verwijst hij veel naar en citeert hij veel andere Franse schrijvers, waaronder vaak Racine en Molière.
Op zoek naar de verloren tijd is een indrukwekkend werk, niet alleen qua omvang – ook dit vierde deel telt weer zo’n 650 pagina’s – maar ook qua stijl en taalgebruik. Na het lezen van Sodom en Gomorra kun je niet anders dan benieuwd zijn wat de volgende delen nog voor ons in petto hebben. Het is een enorme investering voor de lezer, maar de bewondering voor dit literaire werk blijft groeien.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
