Bevredigend vervolg van getraumatiseerde levens

Anna Enquist (1945) was als pianiste en docente lange tijd verbonden aan het Sweelinckconservatorium en werkte eveneens als psychoanalytica in Amsterdam. In 1988 debuteerde ze met gedichten in het literaire tijdschrift Maatstaf en daarop volgde een oeuvre vol dichtbundels en romans. In deze verhalen spelen muziek en de menselijke psyche een belangrijke rol. Voor wie zich afvraagt hoe het de hoofdpersonages uit Kwartet (2014) na hun traumatiserende nacht is vergaan is er Want de avond.

Enquists nieuwe boek is anders dan Kwartet, ook al verhaalt het over dezelfde personages. We zien enkel nog de perspectieven van Carolien en Jochem. Heleen en Hugo komen nog maar zijdelings voor. Vier mensen, een kwartet, die elk op hun eigen manier vluchten na een gruwelijke nacht. Vioolbouwer Jochem ziet overal dreiging en bouwt zichzelf in om een zo veilig mogelijk gevoel te krijgen. Hugo slaat op de vlucht naar China, waar hij zichzelf bezighoudt met verschillende muziekprojecten. Heleen heeft alles veranderd, van haar uiterlijk tot haar werk en vlucht op die manier van haar verantwoordelijkheden. Ook Carolien kan niet met dit tweede trauma omgaan en is zoekende. Uiteindelijk reist ze Hugo achterna. 

Een boek over hoe mensen op verschillende manieren met trauma omgaan, maar eveneens een boek over verschillende culturen en uiteraard muziek. De sfeer en cultuur in China weet Enquist mooi te vangen in haar verhaal. Herkenbaar voor wie er geweest is, interessant voor lezers die nooit eerder met China in aanraking kwamen.

“Het duurt uren voor ze de dicht op elkaar staande flatgebouwen achter zich hebben gelaten. Pas in de middag wordt het land groen en heuvelachtig. Op sommige berghellingen zijn eigenaardige steenformaties aangebracht, ronde vormen met in het midden een klein altaar, versierd met roodpapieren bloemen en strikken.”

Opvallend is dat Want de avond, ondanks de aandacht voor cultuurverschillen in het oosten en westen van de wereld, minder geëngageerd is dan het vorige boek. De reden daarvoor legt de auteur bij Carolien: 

“Vóór de ramp maakte ik me druk over van alles – de abominabele omgang met bejaarden, de geperverteerde gezondheidszorg, de minachting voor cultuur, de arrogantie van de machthebbers. Ik weet nog dat ik kwaad en geërgerd was, maar ik voel het niet meer.”

Het verhaal heeft een logische samenhang en opbouw, door het gebruik van twee perspectieven blijft het verhaal helder en komt de lezer dichter bij het leven van Carolien en Jochem. De lezer weet vanaf het eerste moment wat er gebeurd is (zeker als deze Kwartet al gelezen heeft) en kan de verschillende personages makkelijk plaatsen. Want de avond is ook te lezen zonder eerst Kwartet te lezen, Enquist licht alles netjes toe, maar toch helpt de achtergrond van de verschillende personages en de kennis over de traumatische gebeurtenis om het boek te duiden en te begrijpen. Lezers die de boeken in omgekeerde volgorde lezen zouden wel eens een interessante ervaring kunnen hebben, de verdieping volgt in dat geval pas achteraf, wat met terugwerkende kracht waarschijnlijk veel zou verklaren.

Want de avond is een mooie afsluiting waar het de levens van Carolien en Jochem betreft en zeker een aanrader voor iedereen die het einde van Kwartet teleurstellend vond. Het is een goed geconstrueerd verhaal met veel interessante inzichten in het menselijk handelen en daarom zeker ook zeer geschikt voor iedereen die een goed verhaal kan waarderen, met of zonder de achtergrond van de hoofdpersonages.