Schrijnend familieverhaal en ode aan de Bijlmer

Murat Isik is een Nederlandse auteur van Zaza-Turkse afkomst die in 2012 debuteerde met de roman Verloren grond. Zijn in 2017 verschenen nieuwste roman Wees onzichtbaar werd overladen met positieve beoordelingen en sleepte al verschillende prijzen in de wacht, waaronder de Boekhandelsprijs 2018. De roman staat nu op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs.

In Wees onzichtbaar vertelt Isik een persoonlijk verhaal, gebaseerd op zijn eigen jeugd. Hoofdpersonage Metin groeit op in de Bijlmer en strijdt met zijn moeder en zus tegen een tirannieke vader die hun leven tot een hel maakte, waar Metin zich als kind zo onzichtbaar mogelijk leerde maken om aan zijn wraakzucht te ontsnappen, groeit het verzet tegen hem met de jaren.

Metin verhuist in de jaren ’80 van de vorige eeuw als kind naar de Bijlmer met zijn moeder en zus om zich bij hun vader te voegen. Het gedrag en karakter van die vader staan centraal in het boek, evenals de relatie tussen hem en zijn gezin en de impact die dit heeft gehad. “Hij leefde als een onpeilbare vrijgezel die een kamer huurde bij een zachtaardige vrouw met twee zwijgzame kinderen.” We zien het verhaal vanuit het perspectief van de kleine Metin, maar met de kennis die de auteur nu over de situatie heeft. Metin denkt veel na over wat zijn moeder doormaakt en hij ziet haar voor zijn ogen veranderen maar hij weet eigenlijk niets, er wordt niet over gepraat.

Interessant en indrukwekkend is het om te zien hoe het gedrag van de vader zijn vrouw en kinderen beïnvloed, niet alleen binnen het gezin, maar ook in de relaties die zij daarbuiten aangaan. “Het meest verwoestende effect was dat hij ons op die manier klein hield, dat hij onze karakters steeds meer verboog tot er niets meer te verbuigen viel.” Metin gaat confrontaties uit de weg en heeft weinig contact met anderen. Zijn observatievermogen lijkt daarmee echter alleen maar beter ontwikkeld en dat levert een doordringende schrijfstijl op.

Deze mooie zinnen die deze observerende schrijfstijl met zich meebrengt zijn echter niet genoeg om de lezer van begin tot eind mee te nemen. Wees onzichtbaar mist een verhaallijn. De hoofdstukken zijn kort en laten stuk voor stuk losse fragmenten zien uit de jeugd van Metin en hoewel ze zeker chronologisch geordend zijn is er geen sprake van een spanningsboog. Elk hoofdstuk uit het dagelijkse leven laat zich apart lezen en daardoor is het als lezer soms moeilijk om opnieuw in het verhaal te komen nadat je het dikke boek tussendoor even weg hebt gelegd.

Voor lezers die zelf ooit in Bijlmermeer of daar in de buurt hebben gewoond in periode dat Metin daar woonde zal het boek ongetwijfeld een bron van herkenning zijn. Isik beschrijft de wijk en de flats vol liefde, evenals de daarbij behorende hoop en beloftes aan het begin, maar naarmate Metin ouder wordt zet ook het verval in, met als kantelpunt de Bijlmerramp en vanaf dat moment komt alles in een neerwaartse spiraal terecht. “De eens bruisende flat van mijn kinderjaren was verworden tot een kil en naargeestig spookgebouw waar nog maar zo’n vijftien appartementen bewoond werden.”

Wees onzichtbaar is dus zeker een interessant boek, dat de moeite waard is om te lezen, zeker voor mensen die geïnteresseerd zijn in (de opbouw van) een leven in Nederland eind jaren ’80. De roman van Isik is een document en een schrijnend verhaal over een gezin dat steeds verder uit elkaar valt, maar zal niet elke lezer weten te raken.