Een inwaartse zoektocht
Mariken Heitman (1983) studeerde biologie en was als tuinder en docent een aantal jaar werkzaam in de biologische groenteteelt. In 2019 verscheen haar bejubelde debuutroman De wateraap, die werd genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs, de Bronzen Uil en de shortlist van de Anton Wachterprijs haalde. In 2021 verscheen haar tweede roman bij Atlas Contact: Wormmaan.
Elke is veredelaar van gewassen. Als de pompoen waar ze zeven jaar naartoe gekweekt heeft wordt weggekaapt door de concurrent besluit ze zich terug te trekken op een Waddeneiland met als doel een vergeten erwtenras terug te brengen tot zijn wilde kern. Langzaam realiseert Elke zich dat zij jarenlang gewassen heeft gevormd zoals de maatschappij háár heeft proberen te vormen. Maar wat blijft er nog over als je alles wat door anderen aan je opgedrongen werd achterlaat?
Door subtiele herhalingen van details tussen heden en verleden legt Heitman in haar verhaal de link tussen het verhaal van Elke en het verhaal dat onze voorouders vanuit de eerste persoon meervoud vertellen over Ra. De twee verhaallijnen wisselen elkaar af en vullen elkaar qua thematiek aan. Ra lijkt net als Elke nergens thuis te horen of bij te passen en sluit zich na een tijd van ronddwalen aan bij wat de eerste boeren zullen blijken.
‘Voor het eerst werd land ontgonnen, vrijgemaakt van oneetbaar groen, daarna doelbewust ingezaaid met de zaden die wij aten en hadden verzameld. We stuurden, manipuleerden, verzorgden. We werden boer. Niet uit vrije wil maar noodgedwongen.’
Net als in De wateraap verzet het hoofdpersonage zich tegen het keurslijf dat haar door buiten wordt opgedrongen. Waarom is ze eerst vrouw en daarna pas mens en als ze zich geen vrouw voelt betekent dat automatisch een man te willen zijn? Net als bij het aanpassen van de gewassen gaat het niet zozeer om de eigen identiteit maar om de evolutie, het overleven door de ander als spiegel te gebruiken en hen te laten vertellen wie je bent.
‘Kijken vormt, zoals aanhoudende wind een vliegden scheef doet groeien. We boetseren elkaar en later onszelf in de gewenste vorm.’
De zoektocht van Elke is een zoektocht naar de oorsprong, naar betekenis en identiteit en die zoektocht krijgt in Wormmaan soms surrealistische trekken, hoewel Elke haar best doet juist bij de bron en de oorsprong te komen, soms letterlijk onder de grond. Het maakt het geheel een bijna filosofisch boek, hoewel de korte zinnen en het taalgebruik van Heitman het proza toegankelijk maken.
‘De aarde zal weer bruisen, als we stoppen de kiem te smoren die niet buigt. Want alles hangt met alles samen en we buigen heel ver, tot we barsten. We vormen vóór we begrijpen. We zien vóór we kijken. We raken aan en we wijken, want alles hangt samen en iedereen groeit naar het licht.’
Heitman combineert actuele thema’s als genderfluïditeit en de vanzelfsprekendheid waarmee de mens zich de aarde toe-eigent zonder enig benul van de consequenties met een bijna mythologisch verhaal over de eerste boeren en onze verre voorouders. Het geheel levert geen verhaal op dat vanwege de spanning, de personages of de plot lang blijft hangen, maar het geheel is sfeervol en stemt tot nadenken.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
