Een inwaartse zoektocht
Mariken Heitman (1983) studeerde biologie en was als tuinder en docent een aantal jaar werkzaam in de biologische groenteteelt. In 2019 verscheen haar bejubelde debuutroman De wateraap, die werd genomineerd voor de Jan Wolkers Prijs, de Bronzen Uil en de shortlist van de Anton Wachterprijs haalde. In 2021 verscheen haar tweede roman bij Atlas Contact: Wormmaan.
Elke is veredelaar van gewassen. Als de pompoen waar ze zeven jaar naartoe gekweekt heeft wordt weggekaapt door de concurrent besluit ze zich terug te trekken op een Waddeneiland met als doel een vergeten erwtenras terug te brengen tot zijn wilde kern. Langzaam realiseert Elke zich dat zij jarenlang gewassen heeft gevormd zoals de maatschappij háár heeft proberen te vormen. Maar wat blijft er nog over als je alles wat door anderen aan je opgedrongen werd achterlaat?
Door subtiele herhalingen van details tussen heden en verleden legt Heitman in haar verhaal de link tussen het verhaal van Elke en het verhaal dat onze voorouders vanuit de eerste persoon meervoud vertellen over Ra. De twee verhaallijnen wisselen elkaar af en vullen elkaar qua thematiek aan. Ra lijkt net als Elke nergens thuis te horen of bij te passen en sluit zich na een tijd van ronddwalen aan bij wat de eerste boeren zullen blijken.
‘Voor het eerst werd land ontgonnen, vrijgemaakt van oneetbaar groen, daarna doelbewust ingezaaid met de zaden die wij aten en hadden verzameld. We stuurden, manipuleerden, verzorgden. We werden boer. Niet uit vrije wil maar noodgedwongen.’
Net als in De wateraap verzet het hoofdpersonage zich tegen het keurslijf dat haar door buiten wordt opgedrongen. Waarom is ze eerst vrouw en daarna pas mens en als ze zich geen vrouw voelt betekent dat automatisch een man te willen zijn? Net als bij het aanpassen van de gewassen gaat het niet zozeer om de eigen identiteit maar om de evolutie, het overleven door de ander als spiegel te gebruiken en hen te laten vertellen wie je bent.
‘Kijken vormt, zoals aanhoudende wind een vliegden scheef doet groeien. We boetseren elkaar en later onszelf in de gewenste vorm.’
De zoektocht van Elke is een zoektocht naar de oorsprong, naar betekenis en identiteit en die zoektocht krijgt in Wormmaan soms surrealistische trekken, hoewel Elke haar best doet juist bij de bron en de oorsprong te komen, soms letterlijk onder de grond. Het maakt het geheel een bijna filosofisch boek, hoewel de korte zinnen en het taalgebruik van Heitman het proza toegankelijk maken.
‘De aarde zal weer bruisen, als we stoppen de kiem te smoren die niet buigt. Want alles hangt met alles samen en we buigen heel ver, tot we barsten. We vormen vóór we begrijpen. We zien vóór we kijken. We raken aan en we wijken, want alles hangt samen en iedereen groeit naar het licht.’
Heitman combineert actuele thema’s als genderfluïditeit en de vanzelfsprekendheid waarmee de mens zich de aarde toe-eigent zonder enig benul van de consequenties met een bijna mythologisch verhaal over de eerste boeren en onze verre voorouders. Het geheel levert geen verhaal op dat vanwege de spanning, de personages of de plot lang blijft hangen, maar het geheel is sfeervol en stemt tot nadenken.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne Oerlemans
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
