Een dappere poging om Nederlanders te confronteren met (on)bewust racisme

Ik hoop is het debuut van de 30-jarige Rudy Asibey, dat zij in slechts drie maanden tijd geschreven heeft. Na de moord op George Floyd voelde Asibey de behoefte en de noodzaak om te vertellen over racisme in Nederland en daarbij te putten uit haar eigen ervaringen. Het viel haar op dat in Nederland wordt gedaan alsof racisme een probleem is van de Verenigde Staten.

'Het lijkt vaak een discussie te zijn of racisme überhaupt bestaat in Nederland, terwijl het moet gaan over het effect. Het voelt alsof we moeten bewijzen dat we racisme ondervinden. En omdat het er in andere landen, zoals bijvoorbeeld Amerika, slechter aan toe gaat, worden de incidenten in ons land gekleineerd.'

Asibey draait er niet omheen, haar toon is scherp. Je leest het verhaal van iemand die met haar vuist op tafel slaat en je probeert te dwingen om vanuit een ander perspectief naar de omgangsvormen van de Nederlandse samenleving te kijken. Je kunt je voorstellen dat het vermoeiend is om het (steeds opnieuw) over racisme te hebben als je het gevoel hebt dat het wordt gebagatelliseerd of ontkend. Waarschijnlijk wil Asibey zo graag overtuigen dat sommige voorbeelden en conclusies vergezocht zijn en afbreuk doen aan haar verhaal. Ze noemt bijvoorbeeld de dood van Mitch Henriquez en trekt dat gelijk met de moord op George Floyd. Alex, de neef van Henriquez, vertelt in een recent interview met het AD dat hij het politieoptreden ervaren heeft als machogedrag, niet als racisme. Is dit een voorbeeld van een witte Nederlander die blind is voor racisme of een voorbeeld van een gekleurde Nederlander die alles wat een gekleurde Nederlander overkomt schaart onder discriminatie en racisme?

Het is ingewikkeld om je als witte Nederlander te verplaatsen in een gekleurde Nederlander. Als witte Nederlander kun je je verdiepen in het verhaal, met aandacht luisteren en je proberen in te leven, maar echt weten hoe het is om als zwarte Nederlander op te groeien in Nederland is – op dit moment – onmogelijk. De meeste witte Nederlanders zijn zich niet bewust van hun privileges en raciale vooroordelen. Als voorbeeld beschrijft Asibey de situatie waarbij zij met haar witte Oost-Europese vriend op het terras zit. Vanzelfsprekend is deze vriend de Nederlandse taal niet machtig en daarom spreken Asibey en hij onderling Engels. Wanneer er een serveerster komt om de bestelling op te nemen, spreekt ze eerst Asibey aan in het Engels en vervolgens haar witte Oost-Europese vriend in het Nederlands.

'Door te switchen van taal toonde ze haar vooroordeel. Ik kan mij best voorstellen dat deze dame geen racist is en ik durf te wedden dat ze ook geen kwade bedoelingen heeft. Maar het toont wel dat de meeste van ons een idee hebben bij het zien van mijn kleur.'

Het is moedig van Asibey om racisme als onderwerp voor haar debuut te kiezen. Het was niet haar plan om een boek te schrijven, maar toevallig ontmoette ze haar uitgever op de verjaardag van een vriendin. Desondanks heeft Asibey besloten dat het boek er moest komen, omdat ze haar boodschap ('ik hoop') breed wil uitdragen. Daar is lef voor nodig. Je merkt het aan de zwartepietendiscussie; er is geen ruimte voor een rustig gesprek en er worden over en weer forse beschuldigen geuit en lelijke dingen geroepen.

In het verhaal van Asibey verwacht je, toepasselijk bij de titel, een verhaal dat verbindt, ondanks alle narigheden. Het is helaas meer een betoog geworden waarbij veelvuldig wordt gewezen en verweten. De missie van Asibey, een samenleving waarin alle levens even belangrijk zijn, zou een missie van iedere Nederlander moeten zijn, ongeacht kleur, geaardheid of geloof. Met Ik hoop doet Asibey een dappere poging om bij te dragen aan deze missie, maar zal waarschijnlijk niet het gehoopte effect hebben.