Een beeldend familieportret tijdens de WOII in Rotterdam

Per toeval ziet journalist en filmmaker Michael Barzilaij op 4 mei 2014 een televisiereportage over een Amerikaanse piloot die in de Tweede Wereldoorlog in Rotterdam zat ondergedoken. Tot zijn verbazing worden zijn grootouders, Cocky en Anton Sanders, in de reportage genoemd als adres waar de piloot heeft ondergedoken. Nog dezelfde dag regelt Barzilaij een afspraak met de zoon van de Amerikaanse piloot, Jim Keeffe.

‘Naar de ontmoeting met mij en mijn moeder nam hij een doos mee vol met stapels brieven, documenten en oude foto’s die van alles onthulden over de verzetsactiviteiten van Cocky en Anton tijdens de Tweede Wereldoorlog in Rotterdam. Mijn moeder en ik stonden perplex; de oorlogsjaren van Cocky en Anton kregen een nieuwe dimensie.’ 

Uiteindelijk besluit Barzilaij een boek te schrijven over de acties van zijn heldhaftige oma in deze periode. Dit blijkt niet eenvoudig, omdat oma Cocky nooit iets heeft verteld over de naarste zaken die zij heeft meegemaakt. Barzilaij start met het meermaals interviewen van familieleden en vervolgens legt hij contact met diverse ooggetuigen. Met de informatie uit deze verhalen is de basis van het boek ontstaan. 

‘Tezamen met de in 2014 ontdekte naoorlogse correspondentie van Cocky, Anton en vriendenkring, de memoires van de Amerikaanse piloot én de documentatie die ik in 2019 in verschillende archieven vond en die betrekking hadden op het verzetswerk van Cocky en Anton, kreeg het verhaal steeds meer vorm.’ 

Het boek draait niet alleen om Cocky, ook de acties van andere verzetshelden uit Rotterdam worden beschreven en toegelicht voor zover mogelijk. Aan het einde van het boek, in het nawoord, wordt beschreven hoe het verhaal tot stand is gekomen en hoe Barzilaij aan zijn informatie is gekomen. Er vallen dan meer puzzelstukjes in elkaar voor de lezer, waardoor het jammer is dat het verhaal niet met dit gedeelte begint. De titel is opgedragen aan Barzilaij’s grootmoeder, maar in het boek komt zij niet duidelijk als hoofdpersoon naar voren. Na het lezen van het nawoord is deze keuze te begrijpen, maar dit is wel wat verwarrend tijdens het lezen van het boek. Daarnaast maakt het verhaal af en toe ineens een sprong naar de toekomst, waardoor je als lezer op het verkeerde been wordt gezet. Door de wisselende schrijfstijl en soms omslachtige zinnen, leest het verhaal niet vlot weg. 

Dit boek heeft vooral emotionele waarde voor de schrijver; het gaat over zijn familieleden, die door de ontdekkingen plotseling een hele andere dimensie voor hem krijgen. De verzetsdaden die worden beschreven zijn voor menig lezer niet onbekend en het verhaal blijft wat aan de oppervlakte, omdat de hoofdpersonen immers niet meer in leven zijn. Hierdoor bevat het boek delen waar je als lezer afdwaalt en delen waarbij de interesse toeneemt. Al met al is de research die Barzilaij gedaan heeft indrukwekkend. Zeker als je verbinding voelt met de stad Rotterdam bevat dit verhaal alsnog een interessant stukje geschiedenis.