Ingetogen en stilistische schoonheid

De boeken van Arnaldur Indriðason - en Doodskap in het bijzonder - doen enigszins denken aan de wet van de communicerende vaten. Alle verhalen zijn met elkaar verbonden, stromen in elkaar over en blijven altijd op hetzelfde niveau. De druk op het ene verhaal kan iets groter zijn dan op het andere, maar altijd is er die prachtige vorm van onderlinge communicatie en wederzijdse beïnvloeding. Aan het einde van elk boek haalt Indriðason de druk eraf en ontstaat er weer rust en evenwicht.

In dit derde deel van het verwachte vierluik is alle aandacht voor Sigurður Óli. We leren de wat ongeduldige politieman kennen als een rechts, vrijdenkend man, een merkensnob en een fan van alles wat Amerika vertegenwoordigt. Enig historisch en patriottisch besef is hem vreemd en het liefst mijdt hij alles wat met IJsland te maken heeft. Zweedse misdaadprogramma’'s zapt hij weg. Sigurður heeft weinig op met het ‘geteisem’ dat naar het bureau wordt gebracht, maar niettemin is hij betrokken. Daarbij is hij een gevoelige jongen die niet loskomt van zijn koeionerende moeder, het stukgelopen huwelijk van zijn ouders en de breuk met zijn vriendin Bergþóra. Ziehier in een notendop het door Indriðason fraai uitgewerkte personage van Sigurður.

Doodskap behelst twee verhaallijnen en een conformeert aan de titel. De gedetailleerde uitleg over de doodskap is direct al fascinerend. We maken kennis met Andrés, dronkaard en zwerver met een crimineel verleden. Al eerder riep hij Erlendurs hulp in, maar nu is hij afhankelijk van Sigurður. Na Andrés'’ wanhopige noodkreet in een twaalf seconden durend filmpje beseft Sigurður hoe pijnlijk en traumatisch het leven van Andrés moet zijn. De opbouw naar wat er op het filmpje staat en het overleven van Andrés ‘in de geheime ruimte waar het bloed langs de muren stroomde’ is uitermate indrukwekkend. In het andere verhaal wordt Sigurður via zijn beste vriend geconfronteerd met chantagepogingen bij schnitzelparty'’s (seksfeestjes met partnerruil). Sigurður besluit op eigen houtje de zaak te onderzoeken en zijn speurwerk leidt hem naar georganiseerde gletsjertochten op Snæfellsnes, het grootste schiereiland van IJsland. Vier goed bij kas zittende bankiers deden aan zo'’n tocht mee: drie keerden terug en één vond de dood. Een ongeluk, moord? Sigurður ontdekt een verband met de schnitzelfeesten en belandt in de pronkerige en kapitaalkrachtige wereld van hebzuchtige bankiers, voor wier leefstijl hij niettemin een stille bewondering koestert.

De verhalen zijn onvervalst menselijk. Het dagelijkse leven van Andrés is niet meer dan een continue, wrede herinnering aan de twee jaar durende tirannie in zijn jeugd. Sigurðurs bezieling voor ontspoorde jongeren uit zich niet door mededogen, maar door ze een schop onder de kont te geven en ze uit te dagen hun leven weer op te pakken. Anderzijds laat hij zich lijdzaam pushen door zijn moeder om een tijdschriftendief op heterdaad te kunnen betrappen. De zwaarmoedige en melancholieke sfeer, altijd zo beeldend beschreven rondom Erlendur, is in Doodskap minder prominent aanwezig, maar de eenzaamheid van de personages is even intens. Erlendur is nog steeds spoorloos en zijn “rol” aan de zijlijn is subliem bedacht, net als de parallellen met eerdere verhalen. Een ware traktatie voor de oplettende lezer! De krachtige en superieure dialogen dienen niet per se een psychologisch doel - de verhoren door Sigurður zijn nogal kortaf en rechttoe rechtaan - maar ze zijn briljant en tonen steevast hoe de IJslander in elkaar steekt. En hoe doordacht trekt Indriðason een lange neus naar de onverkwikkelijke Icesave-affaire en de weggesluisde miljoenen euro'’s.

Wat valt er nog te zeggen over de volmaaktheid van Indriðason? Hoeveel superlatieven kun je nog op hem loslaten? De serene schrijfstijl, onderhuidse spanningen, krachtige plots, de maatschappelijke scherpte en liefde en respect voor zijn personages: alles is van een ingetogen en stilistische schoonheid.

Deel vier van het vierluik is in IJsland al verschenen: Furðustrandir. De Nederlandse titel Verdwijnpunt zal in mei 2012 in de schappen liggen. Dan laat Indriðason ons zien wat Erlendur deed in dezelfde periode dat Elíngborg en Sigurður ieder hun eigen onderzoek hebben uitgevoerd. Op 4 oktober 2011 verschijnt Daudarosir (Grafteken), het tweede boek over Erlendur dat niet eerder naar het Nederlands is vertaald.