Baug neemt literair wraak

Straf van de Noorse Birger Baug had best de ondertitel Misdaad en Straf kunnen krijgen. Over deze Russische roman van Dostojevski bestaat een treffende uitspraak: “"Dostojevski deelt de mensen in twee categorieën: een eerste groep die de wet overtreedt en daarvoor gestraft (moet) worden. De tweede groep begaat ook misdaden maar staat boven de wet, een soort Übermensch, want voor een groter doel mag je doden”."Het is vast geen toeval dat deze Russische roman in Straf een figurantenrol krijgt.

In een chique wijk in Oslo wordt in een badhokje van het Vestkantbad het lijk van de 37-jarige Rossvik gevonden. Wat een natuurlijke doodsoorzaak lijkt, moet al gauw door inspecteur Heming als moord worden behandeld. Als binnen een week meer moorden worden gepleegd, is dit zelfs in Oslo een unicum. Heming voelt intuïtief een samenhang tussen de ogenschijnlijk willekeurige moorden en duikt in het verleden van de betrokkenen. Heming is jong, aantrekkelijk, getrouwd en vader van drie kinderen. Omdat zijn vrouw ook een carrière heeft, schippert hij continu tussen de werktijden van school en crèche. Want Heming haalt de kinderen op en doet zijn deel in huis. Hier toont Baug direct zijn zwakke kant, want een bekwame rechercheur, klemgezet tussen werk en gezinsprietpraat, is niet interessant. Deze manier van schrijven lijkt een tendens omdat het meer de werkelijkheid zou benaderen, maar lezen we geen fictie om juist die werkelijkheid te ontglippen? Gelukkig blijft de schade beperkt en wordt er een mooie kwinkslag aan gegeven.

Wat Baug beter kan, is het prachtig beschrijven van de tweede verhaallijn die teruggaat naar 1982. We belanden midden in een scène waarin de 13-jarige Kris door klasgenoten te grazen wordt genomen; een terugkerende routine en getreiter van de grofste soort. Het getreiter van de etterbakjes escaleert. Hoe wreed zijn pesterijen als Kris “best wel snapt wat er mis aan hem is” en hij het zijn moeder liever niet moeilijker maakt. Kris drinkt nog liever deze gifbeker tot de laatste slok leeg dan hem met haar of iemand anders te delen. Kris zoekt stilzwijgend bescherming van de wat oudere Gunnar, maar dan is Gunnar ziek en moet Kris alleen van school naar huis……...

De verhaallijnen zijn goed opgezet, vlot en ongecompliceerd. De plot lijkt voorspelbaar maar verrast uiteindelijk toch. Baugs kracht is ons de krachteloosheid van de diep terneergeslagen Kris te laten voelen. Hij gaat hier mooi de diepte in. In een interview vertelt Baug dat een in Noorwegen uit de hand gelopen pesterij, waar hij als journalist nauw bij betrokken was, de basis voor Straf was. Hij schreef het als een soort therapie en uit literaire wraak. Baugs verrassend goede debuut heeft naast spanning ook de zo typerende, rustige uitstraling van de Scandinavische thriller. Nog wat bijschaven aan Heming en dan zouden Baug en Heming wel eens twee grootheden kunnen worden.