Een subliem debuut, een uiterst invoelbare thriller

Op haar dertiende kocht de Britse Elizabeth Haynes een oude, elektrische schrijfmachine, een onooglijk ding en niet te tillen. Ze besteedde veel, regenachtige weekenden aan het typen van haar “meesterwerken”, zonder een duidelijk doel voor ogen. Het was iets wat ze gewoon móést doen. Het gezegde '‘Jong geleerd, oud gedaan'’ wierp zijn vruchten af en dit jaar publiceerde Haynes het claustrofobische Waarheen je ook vlucht.

De aantrekkelijke Cathy Bailey uit Lancaster is een hartstochtelijk feestbeest. Met haar vriendenkring viert ze uitbundig het leven. De flirterige Cathy is uiterst tevreden over haar onenightstands, totdat ze de charismatische Lee ontmoet. Ze valt als een blok voor hem en Lee draagt haar op handen. Ze vormen het ideale droomkoppel en Cathy’'s vriendinnen zijn superjaloers. Maar Lee verandert. Het gebeurt zó subtiel dat Cathy eerst aan zichzelf twijfelt. De seks wordt ruwer en zijn gedrag onberekenbaarder. Het ene moment is hij lief en teder, het andere moment fysiek en verbaal gewelddadig. Lee blijkt een uiterst gewiekste wolf in schaapskleren te zijn en neemt haar leven volledig over. De altijd zo levenslustige Cathy is doodsbang en geen schaduw meer van wie ze was. Hoewel ze reageert zoals elk weldenkend mens zou doen, gaat het iedere keer jammerlijk mis; tegen types als Lee is geen kruid gewassen. Als ze hulp zoekt bij haar vriendinnen, beseft ze pas hoe hij hen heeft gemanipuleerd: “"Lee is een schatje en een goede, toegewijde vent. Hij houdt zielsveel van je”." Cathy staat er helemaal alleen voor en dan wordt haar leven pas echt een hel...

Londen, vier jaar later. Cathy is veranderd in een dwangmatige controlefreak. Voordeur, ramen, gordijnen en keukenlades worden dagelijks urenlang uitputtend gecontroleerd. Elke controle mag niet te lang maar ook niet te kort duren. En ‘'oh wee'’ als dit proces niet goed gaat, want dan is de paniek groot en moet ze opnieuw beginnen. Vooral de oneven dagen zijn lastig: eten koken mag dan niet. En winkelen kan alleen op even dagen. Van rode kleding en politieagenten krijgt ze onbeheersbare paniekaanvallen, maar theedrinken op vaste tijdstippen helpt een beetje. Soms heeft Cathy ook een redelijke dag. De komst van een nieuwe bovenbuurman, de vriendelijke psycholoog Stuart, lijkt haar leven weer zin te geven. Cathy leert dat ‘zichzelf opnieuw blootstellen aan het gevaar’ de enige weg is naar genezing. En dan komt Lee uit de gevangenis...…

Never a dull moment in dit bloedstollende debuut, want de auteur creëert een niet te stillen leeshonger. Versterkt door het ik-perspectief komen de lichamelijke en geestelijke vernederingen diep bij de lezer binnen. Door de vele, korte tijdsprongen lijkt het aanvankelijk lastig om feeling te krijgen met Cathy'’s beide levensfasen, maar het is een vernuftige manier om de spanning tergend langzaam op te bouwen. Haynes balanceert overtuigend goed tussen ogenschijnlijke voorspelbaarheden en fascinerende spanning, en voegt nog een venijnig staartje aan de plot toe.

Zonder betweterig te zijn verweeft Haynes door alle beklemmingen heen thema'’s als vrouwenmishandeling en OCD (Obsessive Compulsive Disorder ofwel dwangneurose). Langzaamaan begrijpen we hoe slachtoffers elke dag opnieuw moeten zien te overleven en waarom zij zelden in staat zijn bij hun kwelgeest weg te gaan, of dit nu uit angst is of door apathische overgave. Het moment dat juist een sterke vrouw als Cathy dit begrijpt, is zeer bitter.

Waarheen je ook vlucht is een kleinschalige, afgebakende, uiterst invoelbare thriller. Een (h)erkenning voor slachtoffers en misschien zelfs een schrikbeeld voor pril verliefden en frivole feestbeesten. Emotie in boeken is nauwelijks meetbaar, maar in dit sublieme debuut met een uiterst geloofwaardige echtheid ligt de gevoelslat hoog, erg hoog. Het is het mooiste compliment dat ik Haynes kan geven.