Lezersrecensie
Coming of age zichtbaar gemaakt
‘Wees onzichtbaar’, Murat Isiks tweede roman, is een ‘coming of age’ roman van een vijfjarige jongen – van Zaza-Turkse afkomst – Metin Mutlu. De relatie tussen Metin en zijn vader vormt de ruggengraat van deze roman. Zijn moeder, zus en hij moeten de strijd aanbinden met een tirannieke vader, Harun. Daarnaast is het boek een ode aan het leven in de Bijlmermeer, gebaseerd op Isiks eigen jeugdervaringen.
De Bijlmermeer, 1983. De kleine Metin vervoegt met zijn moeder en zijn zus, zijn vader in Nederland. Het gezin gaat in de flat Fleerde wonen. Harun is een werkloze communist die overdag leest en partijvergaderingen houdt. ’s Avonds bedrinkt hij zich en verandert in een gewelddadige tiran. De rest van het gezin probeert zich dan onzichtbaar te maken en zo aan zijn verwaarlozing, vernederingen en mishandelingen te ontsnappen.
‘We leerden naar de grond te staren en als onopvallende spookjes door het huis te dwalen’
Maar langzaam groeit het verzet tegen Harun. Metins moeder vindt werk en maakt zich los uit de greep van haar man. Ook Metin en zijn zus leren van zich af te bijten.
‘We waren nu in staat om te zien dat hij simplistische retoriek hanteerde, drogredeneringen die hij met verbaal vuurwerk kracht probeerde bij te zetten om zo bij voorbaat elke tegenspraak te onderdrukken.’
Het boek is geschreven vanuit het perspectief van Metin met de kennis van de situatie ten tijde van het schrijven door de auteur.
De verteltoon is een verhalende, beschouwende toon die niet uitgesproken emotioneel gekleurd wordt en eerder neutraal blijft. Daardoor wordt ook de interpretatie van de gebeurtenissen door de lezer nooit uitermate emotioneel gekleurd. Kees ’t Hart stelde in ‘De Groene Amsterdammer (03.08.2017) dat ‘tear jerkerij’ op afstand wordt gehouden.
De schrijfstijl is doordringend en observerend. Murat Isik doet zijn verhaal in krachtige, vaak bondige, niet-complexe zinnen en hij gebruikt een alledaagse woordenschat.
Het boek is onderverdeeld in korte hoofdstukken wat het geheel wat fragmentarisch maakt. Je zou het kunnen beschouwen als een verslag van verschillende momentopnames uit het dagelijks leven van Metin. Het is moeilijk om een eenduidige, algemene plot, verhaallijn en spanningsboog in deze roman te ontdekken.
Enerzijds maakt dit alles de roman tot vlotte lectuur; anderzijds maken de afwezigheid van een plot, een verhaallijn en een spanningsboog het de lezer vaak moeilijker om in het verhaal verdiept te blijven. De roman kan wel telkens opnieuw moeiteloos opgepakt worden.
Zowel met ‘Verloren grond’, Isiks eerste roman als met ‘Wees onzichtbaar’ plaatst Murat Isik zich als schrijver in de categorie van verteller. Voor hem primeert duidelijk het verhaal. Dat verhaal heeft verschillende lagen. In ‘Wees onzichtbaar’ roept de identiteitscrisis van de puber in de migratiecontext weer extra vragen op. Met de referenties aan de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw wordt dit verhaal ook tot een tijdskroniek.
Soms maakt de auteur gebruik van lange beschrijvingen die weinig aan de verbeelding overlaten. Af en toe valt hij ook in herhalingen. Wanneer is de zoveelste beschrijving van een incident op school, van een aanvaring met Harun er een te veel? Op een bepaald moment bieden ze geen toegevoegde waarde meer.
‘Wees onzichtbaar’ is een tragisch verhaal. In de eerste plaats moet gezegd worden dat Metin geen prettige jeugd heeft. Zijn thuissituatie is allesbehalve aangenaam en vreedzaam, op school kan hij amper meekomen en in de middelbare school wordt hij gepest. Zijn levensvreugde haalt hij vooral in zijn avonturen buitenshuis, in de Bijlmermeer. Maar ook de Bijlmer is een verhaal van achteruitgang, verval en leegstand. In 1992 boort een vrachtvliegtuig zich in twee flats. Dit is de genadeslag voor de hoogbouwwijk.
Toch is ‘Wees onzichtbaar’ niet helemaal een tragedie. Het boek brengt ook een verhaal van hoop. De lezer krijgt de boodschap dat je kan slagen in het leven door hard en vastberaden aan je toekomst te werken.
‘Wees onzichtbaar’ lost de verwachtingen in. Alleen lijkt het winnen van de Libris Literatuurprijs net wat te hoog gegrepen.
De Bijlmermeer, 1983. De kleine Metin vervoegt met zijn moeder en zijn zus, zijn vader in Nederland. Het gezin gaat in de flat Fleerde wonen. Harun is een werkloze communist die overdag leest en partijvergaderingen houdt. ’s Avonds bedrinkt hij zich en verandert in een gewelddadige tiran. De rest van het gezin probeert zich dan onzichtbaar te maken en zo aan zijn verwaarlozing, vernederingen en mishandelingen te ontsnappen.
‘We leerden naar de grond te staren en als onopvallende spookjes door het huis te dwalen’
Maar langzaam groeit het verzet tegen Harun. Metins moeder vindt werk en maakt zich los uit de greep van haar man. Ook Metin en zijn zus leren van zich af te bijten.
‘We waren nu in staat om te zien dat hij simplistische retoriek hanteerde, drogredeneringen die hij met verbaal vuurwerk kracht probeerde bij te zetten om zo bij voorbaat elke tegenspraak te onderdrukken.’
Het boek is geschreven vanuit het perspectief van Metin met de kennis van de situatie ten tijde van het schrijven door de auteur.
De verteltoon is een verhalende, beschouwende toon die niet uitgesproken emotioneel gekleurd wordt en eerder neutraal blijft. Daardoor wordt ook de interpretatie van de gebeurtenissen door de lezer nooit uitermate emotioneel gekleurd. Kees ’t Hart stelde in ‘De Groene Amsterdammer (03.08.2017) dat ‘tear jerkerij’ op afstand wordt gehouden.
De schrijfstijl is doordringend en observerend. Murat Isik doet zijn verhaal in krachtige, vaak bondige, niet-complexe zinnen en hij gebruikt een alledaagse woordenschat.
Het boek is onderverdeeld in korte hoofdstukken wat het geheel wat fragmentarisch maakt. Je zou het kunnen beschouwen als een verslag van verschillende momentopnames uit het dagelijks leven van Metin. Het is moeilijk om een eenduidige, algemene plot, verhaallijn en spanningsboog in deze roman te ontdekken.
Enerzijds maakt dit alles de roman tot vlotte lectuur; anderzijds maken de afwezigheid van een plot, een verhaallijn en een spanningsboog het de lezer vaak moeilijker om in het verhaal verdiept te blijven. De roman kan wel telkens opnieuw moeiteloos opgepakt worden.
Zowel met ‘Verloren grond’, Isiks eerste roman als met ‘Wees onzichtbaar’ plaatst Murat Isik zich als schrijver in de categorie van verteller. Voor hem primeert duidelijk het verhaal. Dat verhaal heeft verschillende lagen. In ‘Wees onzichtbaar’ roept de identiteitscrisis van de puber in de migratiecontext weer extra vragen op. Met de referenties aan de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw wordt dit verhaal ook tot een tijdskroniek.
Soms maakt de auteur gebruik van lange beschrijvingen die weinig aan de verbeelding overlaten. Af en toe valt hij ook in herhalingen. Wanneer is de zoveelste beschrijving van een incident op school, van een aanvaring met Harun er een te veel? Op een bepaald moment bieden ze geen toegevoegde waarde meer.
‘Wees onzichtbaar’ is een tragisch verhaal. In de eerste plaats moet gezegd worden dat Metin geen prettige jeugd heeft. Zijn thuissituatie is allesbehalve aangenaam en vreedzaam, op school kan hij amper meekomen en in de middelbare school wordt hij gepest. Zijn levensvreugde haalt hij vooral in zijn avonturen buitenshuis, in de Bijlmermeer. Maar ook de Bijlmer is een verhaal van achteruitgang, verval en leegstand. In 1992 boort een vrachtvliegtuig zich in twee flats. Dit is de genadeslag voor de hoogbouwwijk.
Toch is ‘Wees onzichtbaar’ niet helemaal een tragedie. Het boek brengt ook een verhaal van hoop. De lezer krijgt de boodschap dat je kan slagen in het leven door hard en vastberaden aan je toekomst te werken.
‘Wees onzichtbaar’ lost de verwachtingen in. Alleen lijkt het winnen van de Libris Literatuurprijs net wat te hoog gegrepen.
3
Reageer op deze recensie
