Een eerste deel dat hopelijk nog gaat groeien

Marloes Morshuis (1970) begon pas met het schrijven van kinderboeken op haar 45ste. Haar debuut Koken voor de keizer was voor tien jaar en ouder, maar ze brak pas echt door met haar tweede boek voor de 12+ leeftijd, Borealis. Daarmee werd ook duidelijk dat Morshuis graag schrijft over actuele maatschappelijke onderwerpen, die in een aantrekkelijk, spannend jasje worden gegoten. Voor haar derde boek De schaduwen van Radovar ontving ze een Vlag en Wimpel van de Griffeljury (2019) en De Kleine Cervantes 2020. Nu is haar vierde boek verschenen, Quotum, het eerste deel van de ‘Project Z’-serie voor 13 jaar en ouder.

In de nabije toekomst is de aarde te vol, er wonen 11 miljard mensen en dat zijn er te veel. De Wereldraad heeft om die reden een quotum ingesteld: 1 miljard mensen zullen moeten verdwijnen. De Euro-Unie heeft een slimme, bloedeloze oplossing bedacht. Ze zetten mensen in de ‘slinkstand’ en omdat zij geen gebruik maken van voorzieningen zoals stroom of onderwijs, tellen ze nog maar half mee. Natuurlijk blijkt de loting niet altijd eerlijk en groeit de discriminatie van de slinkers. Als hun ouders worden opgepakt voor het overtreden van de wet, kunnen Axel en Tommy nog maar net ontkomen.

Morshuis bewijst met Quotum hoe sterk haar wereldbouw is. De slinkermaatregelen zijn extreem, maar door de manier waarop deze worden gebracht, is het een verbazingwekkend realistisch beeld dat wordt geschetst. Het heeft zowel wortels in de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog als de groeiende afkeer voor immigranten in onze huidige tijd. Veel tijd besteedt Morshuis niet aan de opbouw, maar het verhaal heeft dit ook niet nodig – terecht beseft de schrijfster dat we helemaal niet zo ver verwijderd zijn van deze ‘alternatieve’ realiteit.

Helaas komen haar personages lang niet zo goed uit de verf, waarbij elk van hen zijn of haar eigen problematiek met zich meedraagt. Als Tommy spreekt, klinkt hij te volwassen voor zijn leeftijd, maar voornamelijk wordt hij meegesleept om de plot te dienen als graadmeter voor personages die ze onderweg oppikken. Axel wordt als hoofdpersonage het beste uitgewerkt, maar zijn afkeer van Sunny, en haar vijandelijkheid, zijn ergerlijk in de extreme mate waarin ze die tentoonstellen, zonder dat voor beide afdoende motivatie wordt gegeven.

Met Athuniël, wiens korte hoofdstukken een fijne afwisseling vormen, probeert Morshuis echt een ambigu personage neer te zetten. Grotendeels lukt haar dit ook, en haar keuze om hem misdaden met consequenties te laten plegen is zeker aan te moedigen. Voor dit personage ligt het knelpunt geheel bij het tempo: zijn karakterontwikkeling slaat flink wat stappen over in de tweede helft van het boek, en had beter gepast in een later deel van de reeks.

De interactie tussen al deze personages komt geforceerd over, alsof ze in een slecht passende mal worden geduwd en daardoor karikaturale pubers worden. Ze staan geheel in dienst van de plot, en dat wringt. Ook hun keuzes zijn er af en toe debet aan, waarbij ze tegendraads worden puur om de spanning op te drijven, een wantrouwen dat ze eerder - toen het niet nodig was - niet toonden.

De jongere YA-lezers zullen zich echter niet storen aan de fluctuerende geloofwaardigheid van de personages; de hoeveelheid actie in de plot is ruim voldoende om hen te laten genieten van elk moment. De oudere YA-lezers zullen er meer moeite mee ervaren, vooral wanneer de climax een motivatie onthult die helaas slecht doordacht is. Met de gevallen doden en de krimpkampen aan de ene kant voelt deze onthulling als een verwonderlijke open deur.

Niettemin heeft Morshuis met Quotum een spannend verhaal neergezet met een angstaanjagend realistisch toekomstbeeld. Haar keuze om voor de personages echt iets op het spel te zetten, geïllustreerd door de vele doden, is een goede – waar het blijft liggen is wanneer Morshuis haar hand op het laatste moment toch terugtrekt. Dan valt op dat haar hoofdpersonages nooit echt in gevaar zijn en geen tegenslagen ondervinden. Het is dan ook zeker de hoop dat ‘Project Z’ in de toekomst zal gaan groeien.