Jim kiest voor James

Het is inmiddels lang geleden dat ik ‘De avonturen van Huckleberry Finn’ van Mark Twain las. Sinds die tijd is er veel veranderd in het denken over en het woordgebruik rondom slavernij. Toen ik las dat het boek ‘James’ een hervertelling was van het originele verhaal wilde ik het graag lezen en was dus aangenaam verrast toen ik het boek van uitgeverij Atlas Contact toegestuurd kreeg. Ik was benieuwd of het de auteur Percival Everett zou lukken om een op zichzelf staand boek met toegevoegde waarde te schrijven, dat de schaduw van het origineel oversteeg. Door het feit dat dit boek de shortlist van de Booker Prize 2024 haalde, waren de verwachtingen hoog.

In dit boek volgt Everett in grove lijnen het verhaal van Mark Twain. Hij verandert echter het perspectief door het verhaal op te tekenen door de ogen van Jim, de tot slaaf gemaakte, in plaats van Huckleberry Finn.
Jim vlucht in een opwelling wanneer hij hoort dat hij verkocht zal worden en dus gescheiden wordt van zijn vrouw Sadie en dochter Lizzie. Vanaf dan is hij een wegloper, wiens lot vreselijk zal zijn als hij gevonden wordt. Op hetzelfde moment ontvlucht Huck zijn agressieve vader. Ze besluiten samen verder te trekken. Tijdens hun vlucht beleven ze volop avonturen, ontmoeten allerlei vreemde figuren en trotseren vele gevaren.
Tijdens deze tocht wordt vooral duidelijk hoe men tegen Jim aankijkt. Bij het zien van deze zwarte man, zoekt iedereen meteen de witte eigenaar. Opvallend is dat Jim zich daar volledig van bewust is. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het taalgebruik. De tot slaaf gemaakten gebruiken een vereenvoudigd taaltje wanneer ze tegen witte personen spreken. Dit toont hun onderdanige en simpele ziel. Onderling spreken ze echter de gewone taal. Jim blijkt zelfs te kunnen lezen en schrijven. Ondanks dat ze samen op de vlucht zijn en veel delen, handhaaft Jim ook tegen Huck zijn taaltje. Er treedt verwarring op wanneer Jim soms gewoon spreekt. Iets dat hij steeds meer gaat doen wanneer het zelfbewustzijn van Jim toeneemt en hij steeds meer James wordt. Hij heeft dan nog maar een wens om zijn gezin vrij te kopen. Op dat moment worden de ‘onschuldige’ avonturen steeds harder en wranger.

Hoewel ook de roman van Mark Twain in die tijd al een aanklacht was tegen de slavernij, is het origineel in de eerste plaats een soort schelmenroman vol avonturen. Jim is in het boek van Twain een naïef, hondstrouw en bijgelovig personage. In het boek van Everett verandert met het perspectief ook Jim als personage tot een persoon die nadenkt over zijn situatie en over goed en kwaad. Waarbij hij ook bewust soms voor het kwade kiest.

Vooral ook de complimenten voor de vertaler Peter Bergsma. Hij heeft de strekking van de ‘racial slur’, het taaltje van de tot slaaf gemaakten, goed omgezet in een Nederlandse equivalent. Het veelgebruikte N-woord heeft hij in overleg met de schrijver laten staan in het Engels.

Dit boek heeft me zeker veel stof tot nadenken opgeleverd. Het verdient een dikke vier sterren.