Wie was Hubertina Aretz?

De detective in Kristien Hemmerechts wordt wakker wanneer ze enkele teksten krijgt toegespeeld uit het archief voor nationale bewegingen. Het lijkt een intrigerende getuigenis van een verpleegster te zijn. Een aantal hiaten en tegenstrijdigheden valt in die teksten op. Dit is de aanleiding voor verder onderzoek dat heeft geresulteerd in de roman Hubertina.

Hemmerechts' rijke oeuvre omvat romans, verhalenbundels en autobiografische essays. We kennen haar onder andere van Taal zonder mij over haar man, de overleden dichter Herman de Coninck, en van De vrouw die de honden eten gaf over de vrouw van Marc Dutroux. Ze won onder andere de Frans Kellendonk-prijs en de Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap.

In Hubertina kiest Hemmerechts opnieuw voor een opvallend personage. Een vrouw die als kind opgroeit in een mijnwerkersgezin in de grensregio en daardoor in aanraking komt met smokkel. Zo leert ze een vaardigheid die haar later goed van pas zal komen, wanneer ze zich voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog inzet tegen het nationaalsocialisme en voor de Joden. Voor een van haar gedurfdste acties betaalt ze een flinke prijs. Hubertina heeft veel geleden tijdens de Tweede Wereldoorlog, daarom is het opvallend dat ze zich na die periode inlaat met gewezen collaborateurs. Een bijzondere keuze van een eigenzinnige vrouw.

De roman vertelt het gehele levensverhaal van Hubertina. Over haar jonge jaren en het gezin waarin ze opgroeit wordt, op een goede binnenkomer na, niet zo veel verteld. Hemmerechts geeft wel een mooie schets van het dagelijks leven in die tijd en de zeden, gewoontes en leefomstandigheden. Verderop komt ook de Tweede Wereldoorlog aan bod, vooral de gebeurtenissen in Vlaanderen. Enige kennis daarover helpt bij het duiden van Hubertina’s acties en hun impact op anderen.

Op plaatsen waar historische werken en artikelen geen uitsluitsel geven, heeft de auteur de hiaten opgevuld met haar verbeelding. Dat is zowel het sterke als het zwakke punt van de roman. Het voordeel is dat het verhaal op een aantal plaatsen heel prettig is om te lezen. Vooral tijdens Hubertina’s grootste lijden gaat het niet om droge opsomming van feitjes, maar worden de mogelijke gedachten en gevoelens van het hoofdpersonage inzichtelijk gemaakt.

Het nadeel van deze invulling is dat het aan de ene kant te veel gebeurt en aan de andere kant te weinig. Zo blijken enkele van de interessantste bijpersonages, de personages waar je het meest bij betrokken raakt, ontsproten aan de fantasie van de schrijfster. Aan de andere kant komen grote delen van de roman juist in de buurt van een opsomming en kunnen deze stukken wel wat meer invulling gebruiken. In het dank- en nawoord valt te lezen welke onderdelen Hemmerechts heeft ingevuld en welke positie ze zelf inneemt als het gaat over Hubertina's handelen.

Al met al is Hubertina een interessant levensverhaal van een vrouw die bijzondere keuzes heeft gemaakt. Echter, je komt meer over haar te weten, maar leert haar niet echt kennen. De auteur had bij het vertellen van dit verhaal zelf best nog duidelijker een keus mogen maken: óf zich volledig houden aan de feiten óf meer inzetten op fantasie en inlevingsvermogen.