Acteur maakt rasgerelateerde psychische problemen bespreekbaar

Je bent een jongetje van drie en terwijl je je eigen tuin in loopt, gooien je buren een steen op je hoofd. Enkele weken later gaat er een steen door de ruit. Op je zevende bijt een volwassen man je toe uit zijn land te verdwijnen. En dat alles omdat je zwart bent. Dit zijn geen incidenten. Het is hoe het leven van een zwarte jongen in Groot-Brittannië er in de late jaren ’60 en vroege jaren ’70 uit ziet. Hoe kun je Brits én zwart zijn? Het is dan ook niet vreemd dat deze jongen op z’n 23e een psychose krijgt.

Acteur David Harewood is te zien (geweest) in diverse theaterstukken, televisieseries en films. Hij speelde onder andere in ‘Homeland’, ‘Supergirl’ en ‘The Night Manager’. Voor de BBC maakte hij de documentaire ‘Psychosis and me’, waarin hij na dertig jaar op zoek gaat naar wat er nu precies met hem gebeurd is tijdens zijn psychose. Ja, deze succesvolle man is de jongen uit de eerste alinea. Hoe kan het dat hij en zo veel andere zwarte Britten een zo veel grotere kans hebben op een psychose of andere psychische problemen dan hun witte landgenoten? Harewood gaat zowel in zijn documentaire als in dit boek op zoek naar de systemen en de vooroordelen die de samenleving vormen waarin dit kan gebeuren.

Harewood voelt zich vaak niet thuis in Groot-Brittannië. Regelmatig vraagt hij zich af of hij er wel thuis hoort. ‘Maybe I don’t belong here’ is niet voor niets de titel van het boek. De ondertitel ‘A memoir of race, identity, breakdown and recovery’ belooft een mooie zoektocht naar Harewoods verleden, identiteit en hoe zijn ras, zijn instorten en herstel hem gevormd hebben. In een deel van het boek is dit inderdaad terug te vinden en deze hoofdstukken zijn zeer interessant en maken bij vlagen indruk.

Er zijn echter ook stukken in het boek die ingaan op de opleiding en carrière van Harewood, de feesten die hij bezoekt en de beroemdheden die hij ontmoet. Soms sluiten de lol en het succes aan op het thema’s, maar net zo vaak lijkt het vooral om namedropping te gaan. Dan is het meer een ‘memoir’ in plaats van een ‘memoir of race, identity, breakdown and recovery’. Pas in de laatste paar hoofdstukken gaat Harewood het onderzoek écht aan en bekijkt hij de moeilijke momenten in zijn leven. En dan pas wordt het echt boeiend.

Die laatste hoofdstukken zijn de stukken die beklijven wanneer het boek is dichtgeslagen. Het zijn de stukken die het boek de moeite waard maken. Het zou mooi zijn geweest wanneer Harewood erin geslaagd was dit zelfonderzoek al mee te nemen in de vroege delen van zijn verhaal. Het onderwerp dat Harewood aanhaalt is immers urgent, boeiend en het verdient absoluut de aandacht. De inhoud had echter meer gericht kunnen worden op de thema’s die de ondertitel belooft. Ook aan de vorm en stijl had wellicht meer aandacht besteed kunnen worden. De laatste hoofdstukken zinderen echter nog lang na.

Tip: kijk Harewoods documentaire ‘Psychosis and me’. De urgentie die het onderwerp meebrengt is hierin continu te voelen. Harewood laat zien dat zijn grote kracht niet op papier, maar op het scherm te vinden is.