Meer dan een obsessie

‘Voor iedereen die lief heeft gehad en heeft verloren’ luidt de opdracht van Emy Koopman in haar derde roman Tekenen van het universum. Koopman neemt je mee in de achtbaan van emoties die haar verliefdheid met zich meebrengt. Alle hoogte- en dieptepunten beschrijft ze tot in detail en voel je tot in het diepst van je vezels. Maar daar blijft het niet bij. Koopman begint aan een diepgravend zelfonderzoek. Daarbij koppelt ze haar persoonlijke ervaringen aan die van anderen en trekt ze deze breder door naar actuele maatschappelijke thema’s. En juist dat laatste maakt dit boek tot een uiterst interessante roman.

Koopman is naast schrijver ook onderzoeker en journalist. Ze presenteerde de VPRO-reisserie Paradijs Canada. In 2016 debuteerde ze met Orewoet, vier jaar later was er Het boek van alle angsten. Met Tekenen van het universum komt de auteur voor het eerst met een autobiografisch verhaal. Het handelt over Emy’s verliefdheid op fixer A, die ze ontmoet tijdens de opnames voor haar tv-serie. De naam van A wordt nergens uitgeschreven, maar je krijgt tijdens het lezen genoeg aanwijzingen om het ontbrekende in te vullen.

Hun nacht in een hotelkamer zou zijn uitgegroeid tot meer, ware het niet dat zowel A als Emy zich in een relatie bevindt. Het ingehouden samenzijn blijkt niet genoeg te zijn geweest voor Emy. De ondertitel van de roman is niet voor niets Verslag van een obsessie. Emy blijft aan A denken en ze houden contact. Vanzelfsprekend blijft dat niet zonder gevolgen.

Op de cover staan de naam van de auteur en haar boek in de sterren geschreven. Maar is Emy’s connectie met A dat ook? Emy leest in elk woord, object en elke gebeurtenis een teken van het universum: de betekenis van hun namen, A’s tatoeage, kunst, resultaten van een zoekmachine, straatnaambordjes, een afgesloten weg, een late vuilniswagen, twee slangen, een kotsende kat en een liefdeslied dat wordt overstemd door een drilboor.

Koopman trekt je zo mee in haar obsessieve verliefdheid. In plaats van een vrouw van in de dertig, lijkt ze wel een puber. Ze is alleen met zichzelf en A bezig en alles moet daarvoor wijken. Emy wordt in de eerste weken heen en weer geslingerd tussen wanhopige liefde en schuldgevoel. De schrijfster verwoordt dit erg overtuigend, maar je kunt daardoor vooral de eerste honderd bladzijden weinig sympathie voor Emy opbrengen. Dat Koopman zichzelf niet spaart, is te prijzen. Ze is er niet op uit om de zaak te relativeren of goed te praten. Ze kiest voor een oprecht onderzoek naar haar drijfveren en twijfels.

In Koopmans zoektocht komen alle aspecten van liefde en ontrouw naar boven, ondersteund door intertekstualiteit. Aan de hand van een groot aantal literaire werken en (non-)fictie, films, een mockumentary, maar ook haar eigen – zich herhalende – geschiedenis én gesprekken met andere vrouwen, onderzoekt Koopman niet alleen haar eigen verliefdheid, maar ook de heteroseksuele relatie in het algemeen en de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de maatschappij. Dat liegt er niet om:

‘Geen vrouw die ik spreek die het niet herkent: het zelfverlies in de verliefdheid. […] Geen heterovrouw die ik spreek die zich niet in meerdere of mindere mate voor dat zelfverlies heeft geschaamd. Die niet heeft nagedacht over wat er mis is met haar dat ze zich zo verloor, dat ze zich aanpaste aan zijn wensen, dat ze dat wachtende, hulpeloze, bibberende wezen werd. (En met ‘nagedacht’ bedoel ik: jezelf er mentaal over aftuigen.) Maar we spreken er nauwelijks over.’

Tekenen van het universum is meer dan het verslag van een obsessie. Het is een prachtige, gelaagde roman over het verliezen van jezelf in een romantische liefde, jezelf ondergeschikt maken, aanpassen en grenzen (laten) overschrijden. Wanneer je geduld voor Emy kunt opbrengen, neemt ze je mee in haar wereld en laat ze je niet meer los voordat je jezelf hebt afgevraagd of jouw lot is voorbestemd of dat je je uit je eigen patronen kunt losbreken.