De schoonheid van de natuur en de zinloosheid van de oorlog

Voor degene die het boekomslag niet gelezen heeft, begint Waar de wind huist even verwarrend als voor de hoofdpersoon.

'Een blaadje, gewoon een blaadje, dat hij door zijn verstrengelde wimpers niet kon zien in de namiddagzon! […] Dat blad was zijn hele wereld. Geen geluid, geen geur. Zijn andere oog voelde hij niet. Leefde hij nog? [...] Hij kon niet voelen of zijn bestaan verder reikte dan dat kleine stukje gedempt licht, omfloerst door zwarte lijnen.'

Maar zo blijft het niet. Het is alsof je door de roman heen steeds maar weer om het verhaal van de hoofdpersoon heen draait. Je komt elke keer terug bij hetzelfde stuk in het verhaal, maar telkens krijg je meer informatie, bij elke omcirkeling een beetje meer. Alsof je een vogel bent die steeds hoger boven het verhaal zweeft en vanuit dat perspectief uiteindelijk het geheel kan overzien.

Veel hoofdstukken beginnen met een sensatie: het zien van een blad, de wolken, de maan, het voelen van pijn, de wind of een emotie als haat. Door deze sensaties komen herinneringen bij de hoofdpersoon op. Hij heeft deze dingen eerder gezien en gevoeld. Zo doet zijn verhaal zich langzaam maar zeker uit de doeken.

De hoofdpersoon blijkt Ali te heten, een jongeman die als soldaat is ingelijfd in het Syrische leger en gewond is geraakt toen er een bom viel. Terwijl hij zweeft tussen leven en dood kom je er als lezer langzaam achter hoe Ali er aan toe is en hoe zijn leven is verlopen tot op het moment van de inlijving. Vrijwel elk hoofdstuk eindigt met een mini-cliffhanger, zodat je blijft doorlezen om het verhaal te kunnen ontrafelen. Ali blijkt iemand te zijn die veel meer op heeft met de schoonheid van de natuur dan met de zinloosheid van de oorlog in zijn land.

Auteur Samar Yazbek is zelf geboren in Syrië en ontving diverse onderscheidingen, waaronder de Best Foreign Book Award en de PEN Printer Award. Zij beschrijft op prachtige wijze de Alawitische cultuur en roept schitterende natuurbeelden op, terwijl ze aan de andere kant laat zien hoe wreed het leven is en hoe gruwelijk de oorlog. Geen wonder dat haar werk in meer dan twintig talen is verschenen. Voor de Nederlandse versie lag de prettige vertaling uit het Arabisch in de bekwame handen van Lore Baeten en Marthe Nelissen.

In de motieven en thema’s van de roman verbindt Yazbek de natuur met mensenlevens en met de oorlog. De natuur, vooral de wind en de bomen, neemt een belangrijke plek in het leven van Ali in. Het schrijn waar hij zo’n waarde aan hecht is opgetrokken op de top van een berg, de plek waar de wind huist. De takken van een oude boom omhelzen het schrijn. Achter het huis van zijn familie staat eik en op de plek waar Ali was gelegerd, staat ook een belangrijke boom van deze soort.

Een ander voorbeeld is Ali’s moeite om bij bewustzijn te blijven, die je terugziet in zijn waarneming van de maan. Het is echter niet alleen de waarneming die wordt beschreven, er zit een diepere laag achter.

'De maan stond pal boven hem […]. Een sponsachtige maan, doorspekt met aderen die telkens anders waren. Vandaag was ze grijsblauw, de lucht was helder en de sterren waren zoals ze altijd zijn, onveranderlijk. Enkele minuten geleden stelde hij zich voor dat hij de sterren rond de maan zag vallen, en dat de baan van de maan plots anders was, dat ze dichterbij kwam en hem wou opslokken, maar dan toch weer ging om een ster te worden. […] Hij dacht dat ze groter was dan normaal, haar ronding vervaagde en haar randen leken te scheuren. Daarna werd ze zo klein dat hij haar nauwelijks meer kon zien, hij zag enkel nog een vale glans die beetje bij beetje vervaagde.'

Prachtig!