Met andere ogen
‘Vergeten meesterwerken bestaan niet, wel veronachtzaamde,’ schrijft Gustaaf Peek in zijn voorwoord van Winarta, de veelgeprezen novelle van Basuki Gunawan, oorspronkelijk in 1954 uitgegeven als vierdelig feuilleton in tijdschrift De Nieuwe Stem. Dat prijzen gebeurt overigens vooral nu. In de jaren 50 van de vorige eeuw was men hier vrij kort na de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog nog niet aan toe. Inmiddels komt er meer ruimte voor andere perspectieven op het Nederlands kolonialisme en wordt het mogelijk hier met andere ogen naar te kijken.
'Gunawan speelt met het tempo van de roman. Hij kan enorm versnellen of vertragen.' - recensent Astrid
In Winarta kijken we door de ogen van de gelijknamige hoofdpersoon. Zijn blik is misschien niet de blik die je verwacht. Hij is geen heldhaftige jonge strijder die vecht voor zijn idealen en het vaderland. Hij is ook geen wrede rechttoe rechtaan guerrillastrijder, hoewel hij ontegenzeggelijk gruwelijke dingen doet. Na de moord op zijn ouders vindt de hoofdpersoon namelijk dat hij verplicht is wraak te nemen op de vijand, wie dat dan ook is. Daar komen geen nationalistische gevoelens of idealen aan te pas.
Het boek is bijzonder, omdat het door een Indonesiër is geschreven, maar wel in de taal van de bezetter. Gunawan schreef het verhaal terwijl hij in het sanatorium in Laren herstelde van tbc. De in 1929 op Java geboren auteur vocht tijdens de Indonesische revolutie mee in een guerrilla-eenheid en vertrok in de jaren 50 naar Nederland om sociologie te studeren. Daar trouwde hij, stichtte een gezin en werkte er aan de Universiteit van Amsterdam. Naast Winarta heeft hij niet zo veel geschreven.
Winarta gaat over een student medicijnen die wil stoppen met zijn studie. Als hij hoort dat zijn rijke ouders zijn vermoord, verlaat hij het sanatorium waar hij op dat moment aan het herstellen is van tbc. Wanneer blijkt dat zijn ouders per vergissing om het leven zijn gebracht, vindt Winarta het gerechtvaardigd om hen te wreken en vecht hij tegen de vijand. Daarin is hij wreed en hij deinst er ook niet voor terug zijn eigen mannen op te offeren. Hij wordt zowel bewonderd als gevreesd. Zoals zo veel in zijn leven, blijkt ook het moorden uiteindelijk voor Winarta geen zin meer te hebben. Al bij de openingszin ‘De oude cipier is weggegaan’, vermoed je als lezer welke kant het vervolgens opgaat.
Naast zinloosheid en daderschap is ook trauma een belangrijk thema. Het zijn onderwerpen die op elke oorlog in welke tijd dan ook van toepassing zijn. De zakelijke vertelstijl, de afstandelijkheid en de herhaling van argumenten als ‘[ze hadden] nog tien jaar kunnen leven’ maken dit alleen nog maar duidelijker. Aan de ene kant kan Winarta hevig geëmotioneerd zijn en bijvoorbeeld een vermeende spion er ongenadig van langs geven of van iemand walgen, de andere keer voelt hij helemaal niets voor iemand van wie hij eerder nog vol was.
Gunawan speelt met het tempo van de roman. Hij kan enorm versnellen of vertragen. Vergelijk bijvoorbeeld ‘Zonder toestemming verliet ik het sanatorium en haastte ik me naar de stad waar mijn ouders woonden’ met:
‘Ik zag een stuk omgewoelde grond. Twee houten palen waren op de uiteinden daarvan geplant. De grond was met wat bloemen bestrooid. De grote boom waaronder het graf lag was zeer schaduwrijk. Verder waren er struiken en kleine boompjes om de open plek heen. Vijftig meter voor me zag ik tussen de bomen door de rijstvelden. Deze plek kende ik niet. Toch hadden wij niet ver gelopen, zodat het vlak bij ons huis moest zijn.'
Winarta is een novelle waarin goed en slecht niet eenduidig zijn, maar een waarin het leven complex is. Ondanks dat de schrijfstijl vaak zakelijk, rechttoe rechtaan of filosofisch is, kun je je als lezer invoelen en begrijpen waarom de hoofpersoon zijn keuzes maakt. Door het beperkte aantal bladzijden is het verhaal snel uit, maar het blijft de lezer nog lang bezighouden.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van AstridWS
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
