Gemengde gevoelens

Jarenlang was Rainer Maria Rilke voor mij hét beeld van de romanticus die leefde en leed voor zijn kunst. Het drama en de diepe gevoelens in zijn werk konden me diep raken. Inmiddels is dat wel wat afgezwakt en kan ik me soms wat storen aan de geëxalteerdheid van zijn werk. Maar hij blijft een boeiende man. Het boek over de relatie die hij had met deze Russische dichteres Marina Tsvetajeva kende ik niet. Logisch dat ik het meteen meepakte toen mijn oog erop viel in de bibliotheek.

Al lezend dringt de vraag zich op of de titel de lading wel dekt. Tot halverwege het boek komt Marina niet voor. Het is een lange verhandeling over de relatie van Rilke met andere vrouwen en vooral zijn diepe heimwee naar Rusland die hem zijn hele leven een onbevredigd verlangen heeft gegeven.

Als Marina eindelijk haar intrede doet, verdwijnt Rilke weer een heel aantal pagina's van beeld. Alleen is de introductie van haar leven veel korter en oppervlakkiger. Marina is een hartstochtelijk levende vrouw en haar levensloop wordt diep geraakt door de Russische revolutie en de opkomst van het communistische Rusland. Ze leeft naar wat haar gevoel haar ingeeft. Daar was naar mijn gevoel wel meer over te vertellen.

In de hartstocht vinden Marina en Rainer elkaar, schriftelijk dan, want ze hebben elkaar nooit ontmoet. Marina schrijft aan Rilke dat zij van Boris Pasternak (een beroemde tijdgenoot) houdt zoals je van iemand houdt dit je nog nooit hebt ontmoet. In het begin van de vorige eeuw met de oorlog, het vernietigde landschap, de gesloten grens van Rusland en de beperkte vervoermiddelen zal het het wel vaker zijn voorgekomen dat penvrienden elkaar nooit in levende lijve zagen.

Het verhaal van deze liefde is zeker de moeite waard om te vertellen. Ik denk (en hoop dat ik dat mag zeggen na het lezen van vele boeken) dat ik de indeling anders had gedaan. Dat Marina eerder in het verhaal verschenen was en dat hun levenslijnen meer naast elkaar gelopen zouden hebben, in mijn versie van dit boek.

Ik blijf achter met gemengde gevoelens. De schrijfster, Ruth Wolf, heeft al eerder over Rilke geschreven. Ze weet ongetwijfeld heel veel over hem. Dit boek voelt een beetje alsof zij ook nog wat wilde doen met de brieven van Marina Tsvetajeva, maar niet al teveel onderzoek wilde doen. Alsof dit boek het restmateriaal is van ander onderzoek. Ook vraag ik me af of dit in de ogen van de schrijfster misschien geen liefde was tussen gelijken. Gaat het haar eigenlijk om Rilke en is Marian een van de figuranten in zijn leven?

Ik kom er niet uit. Het is niet het beste boek over Rainer Maria Rilke, dat staat wel vast.

Athena
september 2023