Sterke roddels, maar enige gelaagdheid mist

Een schijnvrouw. Wat is dat voor jou? Al denkend zou je op de volgende punten kunnen komen: Een schijnvrouw is iemand die zich anders voordoet dan zij is: ‘keeping up appearances’. De negenendertigjarige Emma hoeft de schijn in ieder geval niet op te houden want ze heeft alles al: een succesvolle baan als juriste, een leuke LAT-relatie, een gezellige familie. Een leven zoals veel van ons ambiëren. Is dit leven echter wel zo ideaal als het lijkt? Emma krijgt een burn-out en verliest haar baan. Wanneer ze ook nog een dierbare verliest, wordt ze geconfronteerd met zichzelf. Heeft Emma zich niet te veel laten leiden door haar omgeving? Wat blijft er eigenlijk nog van haar over als alles aan de ‘buitenkant’ wegvalt?

Sandra Heerma van Voss (1972) is werkzaam als freelance journaliste bij onder andere NRC Handelsblad en NRC Next. In 2011 publiceerde ze bij De Arbeiderspers de interviewbundel Familiealbum. In deze bundel zijn de mooiste afleveringen van de rubriek ‘Familiefoto’ uit het NRC Handelsblad gebundeld en deze portretteren daarmee een eeuw Nederlandse familiegeschiedenis.

Heerma van Voss toont zich ook in Schijnvrouw een waar portrettist. Een hele waslijst aan bonte karakters in het leven van hoofdpersonage Emma komt voorbij. Heerma van Voss beschrijft hen met vlotte en humoristische pen. De diepste zielenroerselen van de karakters komen niet echt aan bod. Dit maakt de personages vlak, maar dit past wel bij het thema ‘schijn’ dat in de hele roman terugkomt. De diepste gedachten van bijvoorbeeld Luuk, Emma’s vriend, zal je niet lezen. Wel leer je hem kennen aan de hand van zijn uiterlijk: “Zijn iele postuur en fijne handen pasten niet bij een tap - hoe was hij hier beland?” Deze wat oppervlakkige en soms komische beschrijvingen worden positief overdreven in drie intermezzo’s. Het lijkt in deze tussenstukken wel alsof een stel dames naast jou roddelen en fluisteren: “Beste kerel, daar niet van. Praktische type, Delftenaar – geen omgevallen boekenkast zullen we maar zeggen, en in de schouwburg zou je hem al helemaal in geen honderd jaar aantreffen, dus dat verhaal over hoe ze elkaar daar toevallig in de foyer hadden ontmoet vonden wij niet erg plausibel. Een contactadvertentie is toch niks om je voor te schamen, zou je denken, maar goed.” Deze stukken benadrukken hoe de buitenwereld een buitenkant beoordeelt en daarom hadden ze best vaker dan drie keer mogen voorkomen.

De stem van Emma gaat helaas verloren in de vele beschrijvingen van de mensen om haar heen. Af en toe leer je haar wat meer kennen en dat maakt nieuwsgierig. Zo voert Emma als zij thuis is een aantal dwanghandelingen uit: “Tellen – tellen tot 24 want het was 24 december vandaag, of nee één erbij want anders wordt dit je sterfdag, 25 keer tot 25 tellen met de handen op de rug want anders krijg je asbestkanker.” Na die twee pagina’s komt het dwangmatige handelen niet meer terug, terwijl er nog ruimte is voor verdere uitwerking. De karaktertrek lijkt zo uit de lucht te vallen, om vervolgens weer op te lossen. Het personage Emma mist hierdoor diepgang en blijft net zoals de andere personages vlak.

Heerma van Voss is er in geslaagd om Emma te portretteren als een ware schijnvrouw. Ook zet ze treffende karakterbeschrijvingen op papier. Ze laat echter tegelijkertijd kansen liggen. Deze soepel lezende roman was nog beter als het roddelen was overdreven en de schrijfster Emma meer gelaagdheid had gegeven.