De Jong geeft een stukje verborgen geschiedenis op formidabele wijze een gezicht

Wat doe je als je het verzoek krijgt de nalatenschap van een collega op te pakken? Eind 2022 ontving Carla de Jong (In retraite, Geheim leven) dit bijzondere verzoek van de partner van de in 2021 overleden schrijver Walter Lucius en zijn literair agent. Geprikkeld door de synopsis die Lucius schreef besloot zij de uitdaging aan te gaan, wat begin 2025 resulteerde in de historische roman Hoe klein de wereld is.

In het boek maken we kennis met de jonge Chandar Kapoor, Indiër en ayurvedisch arts in opleiding. Chandar leeft met zijn ouders in de hoofdstad Port Blair van de Andaman eilanden. We schrijven 1939. De Britten zitten stevig in het koloniale zadel en Chandar heeft het steeds moeilijker met de onderdrukte rol die zijn volk dientengevolge heeft. Als vervolgens de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, besluit Chandar samen met zijn vriend Aditya het leger in te gaan. Hij wordt gestationeerd in Noord-Afrika waar hij uiteindelijk als krijgsgevangene overgebracht wordt naar Berlijn. Daar wordt hem de kans geboden om als soldaat van het Legion Freies Indien samen met de Duitsers tegen hun gezamenlijke vijand, de Britten, te vechten. Als hij uiteindelijk gestationeerd wordt op Texel heeft dit grote gevolgen voor zijn verdere leven.
In de tweede verhaallijn volgen we de Nederlandse Luna Lansman. Haar moeder overleed toen zij één jaar was. Sindsdien woont ze samen met haar getroebleerde, gesloten vader en haar Duitse oma in een kleine boerderij op Texel. Zich altijd anders dan andere kinderen te hebben gevoeld, probeert ze er het beste van te maken samen met haar enige vriend Thiemen. We leven aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, de NSB is in opkomst en steeds meer Duitse soldaten overspoelen het eiland. Als haar vader de Joodse Rifka onderdak biedt op hun boerderij, verbiedt hij Luna om nog langer om te gaan met Thiemen, die zich inmiddels aangesloten heeft bij de NSB. De keuzes die Luna vervolgens maakt, hebben grote gevolgen voor alle betrokkenen.

Dat er gedegen onderzoek aan het schrijven van dit boek ten grondslag ligt, is vanaf het begin af aan duidelijk. Het ontstaan van het Legion Freies Indien en hun stationering op Texel is een relatief onbekend stukje Nederlandse geschiedenis dat door Hoe klein de wereld is verdiend aandacht krijgt. De leefomstandigheden van de Indische bevolking ten tijde van de Britse onderdrukking wordt gedetailleerd en zeer levensecht beschreven. Je vóélt de frustratie van de jonge Chandar, de ingehouden woede die zich opbouwt en geen kant op kan. Een woede die uiteindelijk ten grondslag ligt aan keuzes die verregaande gevolgen hebben. Een proces dat de auteur formidabel heeft neergezet waarbij het wankele evenwicht tussen ethiek en emoties een rode draad door het gehele boek is.
Ook het eilandleven op Texel wordt zeer waarheidsgetrouw door De Jong beschreven. De tijdgeest is een voedingsbodem voor de geheimen die welig tieren rondom het gezin Lansman en vraagt veel van Luna, maar ook van haar vader. De schrijfster weet in haar toegankelijke maar prozaïsche schrijfstijl de eenzaamheid en de frustratie spot-on weer te geven waardoor je als lezer tot diep in je hart geraakt wordt

' (...) Ik herinner me haar niet. Ik weet niet hoe ze rook, hoe ze klonk, hoe ze voelde. Niet bewust in elk geval. Van alle zintuigen lijkt zien het meest onmisbaar, maar diep gemis gaat over andere sensaties (...)'

Ondanks de fijne schrijfstijl en de veelvuldig voorkomende taalkundige juweeltjes ('Er niet mogen zijn is eenzaam') is Hoe klein de wereld is geen “easy-peasy” roman die je even wegtikt. Met bijna 500 pagina’s verdient het boek net niet het predicaat klepper, maar is zeker lijvig te noemen. Dit komt onder meer door de gedegen opbouw van zowel de personages als de historische achtergronden die ervoor zorgen dat de vaart enigszins uit het verhaal gehaald wordt. In combinatie met de continue sprongen in de tijd, vraagt dit om een oplettende lezer met enig doorzettingsvermogen, al weet de schrijfster door het gebruik van fijne cliffhangers je wel dusdanig te prikkelen dat je door wilt lezen.

En dat doorlezen loont, getuige de toch wel apotheotische laatste 150 pagina’s waarin de gebeurtenissen een vlucht nemen. Bereid je voor op een rollercoaster aan emoties die nog nasudderen lang nadat je het boek hebt dichtgeslagen. Rest een diepe buiging voor De Jong die de moed gehad heeft om een erfenis over een relatief onbekend stukje geschiedenis een gezicht te geven. En dat heeft ze prachtig gedaan.