Een feest van herkenning voor John Rebus-fans

Edinburgh aan het eind van de winter. Het is koud en er zit regen in de lucht. Op een begraafplaats aan de rand van de stad is een handjevol mensen bij elkaar gekomen om de laatste eer te bewijzen aan Jimmy Wallace, een voormalig politieagent die enkele jaren na zijn pensionering 'wreed uit ons midden is weggerukt.' Bij het geopende graf worden herinneringen opgehaald; welgemeend en respectvol, soms ook grappig, maar geen enkel verhaal is in staat de immense triestheid van het tafereel ook maar iets te verzachten. Dit is Schotland, dit is tartan noir: dit is het begin van de nieuwe roman van Ian Rankin, Cold Case. Geen hoofdrol deze keer voor Malcolm Fox, inspecteur bij de afdeling Interne Zaken, al komt hij wel in het boek voor; geen stand-alone ook. In Cold Case maakt Rankin na vier jaar weer ruim baan voor John Rebus, de illustere hoofdpersoon in een oeuvre van bijna twintig titels.

In 2007 ging Rebus met pensioen, want in de ontwikkelingsgang binnen die serie had hij de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Wat Rebus al die tijd gedaan heeft, wordt niet duidelijk, maar hij werkt nu, sinds kort, voor de Serious Crime Review Unit waar hij samen met een aantal andere oud-politiemensen helpt bij het oplossen van 'cold cases' waar de recherche niet aan toekomt. Veel lijkt dat echter niet voor te stellen, tot de moeder van Sally Hazlitt Rebus ervan weet te overtuigen dat de verdwijning van haar dochter, intussen meer dan tien jaar geleden, niet op zichzelf staat. Sinds 1999 zijn er meer meisjes spoorloos verdwenen en al die verdwijningen vonden allemaal plaats op of nabij de A9, de snelweg die het midden van Schotland met het hoge noorden verbindt. Ook Annette McKie, het meisje dat kortgeleden verdween, werd voor het laatst gezien toen zij op de A9 uit de bus stapte. Voor Sally's moeder is er dan ook voldoende reden om aan te nemen dat ook dit meer is dan een onbezonnen actie van een opstandige puber die zich aan het gezag van haar ouders onttrekt. De verdwijning van haar dochter is een cold case, en zo krijgt John Rebus de kans zich eindelijk weer met serieus speurwerk bezig te houden.

Ik weet niet of het schrijven van een nieuwe Rebus helemaal Rankins eigen keus was of meer een dringend verzoek van zijn uitgever. De boeken met de eigengereide politie-inspecteur in de hoofdrol behoorden immers decennia lang tot de 'cash cows' van Orion Books en die status had het werk, dat Rankin na 2007 schreef, nog lang niet bereikt. In ieder geval suggereerde Ian Rankin al een jaar na De laatste ronde , waarin zijn protagonist met pensioen gaat, dat John Rebus misschien ooit nog eens zou terugkeren en toen de eerste roman met Malcolm Fox in de hoofdrol verschenen was, meldde hij op zijn website dat een ontmoeting tussen Fox en Rebus hem best een aardig idee leek: "I think they may even like each other." Dat blijkt echter niet het geval. De non-conformistische Rebus is een nagel aan de doodkist van de rechtlijnige Fox, die in de loop der jaren een compleet Rebusdossier blijkt te hebben aangelegd. Gepensioneerd of niet, als het aan Malcolm Fox ligt komt Rebus' hoofd alsnog op het hakblok.

Cold Case is een feest van herkenning voor iedereen die in de loop der jaren van John Rebus is gaan houden. De sfeer van vergeefsheid, de gespannen relatie tussen Rebus en zijn superieuren, bekende personages zoals Siobhan Clarke en Big Ger Cafferty: het is er weer allemaal. Behalve de stad Edinburgh. 'Auld Reekie' speelt in Rankins werk doorgaans zo'n prominente rol dat ze een personage op zichzelf geworden is, maar deze keer spelen de gebeurtenissen hoofdzakelijk noordelijker, in plaatsen met exotische namen als Pitlochry, Strathpeffer en Auchterarder. Voor een eerste kennismaking met Rankins Rebusthrillers leent dit boek zich echter minder, daarvoor zijn de verwijzingen naar eerder werk te cryptisch. Verder doet het slot van de roman ronduit geforceerd aan. Rebus mag dan non-conformistisch zijn, de manier waarop hij de hoofdverdachte tot een bekentenis dwingt heeft zelfs met fictioneel realisme weinig te maken. Maar een kniesoor die daarom treurt. John Rebus is terug, in een boek dat het wachten meer dan waard was. Van mij mogen er nog vele volgen.