Ongeëvenaard vakmanschap

Onkreukbaarheid zou een van de belangrijkste eigenschappen van iedere politieman moeten zijn, maar helaas blijkt ook onder de hoeders van de wet het vlees soms onthutsend zwak. Voor Malcolm Fox en zijn team, die voor de afdeling Interne Zaken van de politie van Edinburgh werken, is er werk zat. In de thriller Een onmogelijke dood worden ze op het spoor gezet van Paul Carter, een politieman uit Kirkcaldy die is opgepakt voor het herhaaldelijk misbruik maken van zijn positie. Of beter: op dat van zijn collega’'s Haldane, Michaelsson en Scholes, want Carter wacht inmiddels in de gevangenis op zijn proces. Het vermoeden bestaat echter dat ook zijn kompanen een aandeel in Carters misdragingen hebben gehad, en Fox krijgt de opdracht te onderzoeken of dat inderdaad zo is. Dat valt niet mee, want niemand zit op de ‘matennaaiers’ van Interne Zaken te wachten. Aanvankelijk is het dan ook al tegenwerking wat de klok slaat. Tot Alan Carter, Pauls oom, dood in zijn woning wordt aangetroffen. Het lijkt zelfmoord, maar Fox vindt voldoende aanwijzingen om het tegendeel te vermoeden en als de politie in eerste instantie liever voor snelle conclusies kiest, gaat hij zelf maar op onderzoek uit. Het wordt een wonderlijke zoektocht, waarin heden en verleden steeds meer met elkaar vervlochten raken en Fox te maken krijgt met geheim agenten, dubieuze bankiers en een minister die achteraf bekeken beter wat minder close met zijn zwager had kunnen zijn. En intussen neemt hij, zij het noodgedwongen, zijn dementerende vader in huis.

Een onmogelijke dood is Ian Rankins tweede thriller met de Internal Affairs-detective Malcom Fox in de hoofdrol. Voor de fans van de eigenzinnige politie-inspecteur John Rebus, zo'’n twintig jaar Rankins vaste protagonist, is het nog steeds wennen. Fox mag minstens zo graag als Rebus zijn eigen gang gaan; hij mist echter diens tragiek. John Rebus belichaamde zowel de loser als de held en die geniale combinatie bezorgde hem wereldwijd een schare fans waarop heel wat gerenommeerde misdaadschrijvers jaloers kunnen zijn. Bovendien houdt de keus voor een hoofdpersoon die op Interne Zaken werkt, beperkingen in: hij mag officieel geen ‘echt’ recherchewerk doen. Van die beperkingen lijkt Rankin deze keer meer last gehad te hebben dan in zijn eerste Malcolm Fox-thriller, Interne zaken, want hij staat Fox toe mijlenver buiten zijn boekje te gaan. Dat brengt hem een flink eind terug in de tijd: naar 1985 om precies te zijn, het jaar waarin het politieke leven in Groot-Brittannië compleet op zijn kop stond. Terroristische groeperingen probeerden een wig te drijven tussen Schotland en de rest van het UK: bombrieven werden verstuurd, gijzelacties voorbereid. Naast al het ‘vuile’ geweld was er ook nog zoiets als ‘beschaafd’ geweld: de heimelijke steun voor de separatistische acties, hoe gewelddadig ook, van gerespecteerde burgers. Zoals Francis Vernal, bankier te Edinburgh, voor de goegemeente een man van onbesproken gedrag, maar in werkelijkheid hoog genoteerd op de lijst van verdachte personen die de geheime dienst had opgesteld. Een tragisch auto-ongeluk had destijds een abrupt einde aan zijn leven gemaakt. Maar Fox ontdekt dat in al die jaren een aantal prangende vragen rond Vernals dood onbeantwoord zijn gebleven; en dat sommige mensen dat nog steeds graag zo willen houden. Koste wat het kost.

Een onmogelijke dood is opnieuw een bewijs van Ian Rankins ongeëvenaard vakmanschap. Het verhaal boeit van de eerste tot de laatste bladzijde: door alle verwikkelingen natuurlijk, de verrassingen die Rankin voor zijn lezers in petto heeft maar ook, niet in de laatste plaats, door de functionele manier waarop hij de gebeurtenissen uit dat tumultueuze jaar 1985 in de verhaalwerkelijkheid verwerkt heeft. Het deed me af en toe denken aan De verzoening, waarin de Ierse auteur David Park op indringende wijze beschrijft hoe de gewelddadigheden uit het Noord-Ierland van de jaren negentig bijna twee decennia later nog steeds doorwerken in de levens van degenen die daarin een rol hebben gespeeld. Met dien verstande dat Rankin op een andere manier gebruik maakt van de geschiedenis; een manier die echter evenzeer smaakt naar meer.