'Moment van afscheid' jaagt de lezer op

Verknipte figuren zijn er in soorten en maten, maar het zijn de meest zieke geesten die uiteindelijk als seriemoordenaar in de database van de politie belanden. Tony Hill, hoofd van de Nationale Taakeenheid Profilering, heeft er in de loop der jaren al heel wat leren kennen. Wennen doet dat nooit, maar hij heeft geleerd dit soort mensen en hun misdrijven met professionele distantie tegemoet te treden. In één geval is hem dat echter niet gelukt: de zaak-Jacko Vance. Twaalf jaar geleden bleek de ex-topsporter, ex-televisiepersoonlijkheid verantwoordelijk voor de dood van dertig jonge meisjes en een jonge rechercheur. De gruwelijkheid van Vances misdrijven was ongekend en alleen het horen van de naam Jacko Vance volstaat om Hill koude rillingen te bezorgen. Het nieuws dat Vance erin geslaagd is uit de gevangenis te ontsnappen, slaat dan ook in als een bom. Tony beseft dat iedereen die destijds bij het onderzoek en Vances arrestatie betrokken was, acuut gevaar loopt: Vance zal wraak willen nemen! Het is niet moeilijk te bedenken hoe zijn hitlist eruit zal zien: bovenaan staat ongetwijfeld hoofdinspecteur Carol Jordan, die hem destijds in de boeien sloeg; op twee zal Tony Hill zelf staan en op plaats drie Vances ex-, die hem na zijn arrestatie als een baksteen had laten vallen. Zij krijgen dan ook onmiddellijk politiebescherming. Maar vooralsnog lijkt dat niet echt te helpen. Vance heeft zijn vergeldingscampagne namelijk met de hulp van een maatje buiten de gevangenis zorgvuldig voorbereid en slaagt er aanvankelijk in de politie steeds een stap voor te blijven; met gruwelijke gevolgen.

Val McDermids fans kennen Jacko Vance en zijn gruweldaden ongetwijfeld nog uit The Wire in the Blood uit 1997, een van de eerste romans met Tony Hill in de hoofdrol, die bij ons onder de titel Het profiel verscheen. Ergens in dat boek tekent de verteller de volgende overweging op: ‘De beste profielschetsers hebben waarschijnlijk meer gemeen met seriemoordenaars dan met de rest van de menselijke soort. Dat komt doordat ook moordenaars goede profielschetsers moeten zijn. Een moordenaar maakt een profiel van zijn slachtoffers.’ Maar ook van degenen die jacht op hem maken, en daardoor heeft dit soort thrillers vaak iets van een spelletje mastermind: wie heeft het beste inlevingsvermogen, wie kan het best het gedrag van de ander voorspellen?

Natuurlijk is dat uiteindelijk de profielschetser, Tony Hill in dit geval. Dat is een van ijzeren wetten van het genre en dat maakt dit soort romans behoorlijk voorspelbaar. Dat mag van mij best een kritische kanttekening bij McDermids nieuwste thriller, Moment van afscheid, zijn. Toch is deze roman beter dan wat ze de laatste jaren geschreven heeft. Een duister domein, Een spoor van bloed en Blinde obsessie kregen op crimezone.nl niet meer dan drie sterren en dat is te weinig voor een auteur met zo'’n staat van dienst. Moment van afscheid leest tenminste weer lekker weg. Het verhaalverloop mag dan voorspelbaar zijn - er vallen diverse slachtoffers voordat Vance oog in oog met Tony Hill komt te staan - maar je weet niet wie die slachtoffers zijn en evenmin waar, wanneer en hoe die onvermijdelijke confrontatie zal plaatsvinden en dat houdt je geboeid.

Dat wil echter niet zeggen dat het boek een plaats verdient tussen het beste wat Val McDermid ooit geschreven heeft. Door de Vance-verhaallijn heeft ze een tweede verhaallijn geweven: die van de zoektocht naar een seriemoordenaar die het op prostituees heeft voorzien. Op zich best een boeiend verhaal, maar het heeft helemaal niets met de zoektocht naar Jacko Vance te maken en dat geldt binnen het métier toch echt als een technische onvolkomenheid; een ervaren schrijver verbindt ze met elkaar. Een beetje jammer is ook dat zij zoveel melodrama in de relatie tussen Tony Hill en Carol Jordan verwerkt heeft. De moeizame verhouding tussen die twee heb ik altijd een van de boeiendste 'Leitmotive' in McDermids werk gevonden. Hill en Jordan zijn beschadigde mensen, die eigenlijk wel weten dat ze van elkaar houden, maar door de beschadigingen die zij hebben opgelopen, niet in staat zijn elkaar echt te vinden. In haar vroege werk geeft McDermid dat patroon van aantrekken en weer afstoten op een subtiele, intrigerende manier vorm. In haar nieuwste boek kiest zij meer voor ‘effectbejag’ en dat overtuigt niet helemaal.

Ondanks deze tekortkomingen bleek Moment van afscheid een boek dat me voortjoeg naar het einde; absoluut willen weten hoe het afloopt is toch nog steeds het belangrijkste wat je van een thriller mag verwachten. Van mij krijgt de nieuwste Val McDermid een acht min; vier - kleine - sterren. Daarbij vraag ik me overigens af wat haar Nederlandse uitgever bewogen heeft zo'’n nietszeggende titel te kiezen. In het oorspronkelijk Engels heet het boek The Retribution, de vergelding. Dat is precies waarover deze thriller gaat, genadeloze vergelding, en dat was een veel betere titel geweest.