Hij die zijn plaats verandert, verandert zijn geluk

Dit Jiddisj gezegde is het motto van dit boek. En het gaat zeker op voor de hoofdpersoon. Het rupsenhuis speelt zich af in Friesland aan het begin van de 18de eeuw. Jaël, een joodse vrouw, vlucht met haar man uit Amsterdam. Ze moet haar dochters, kleindochter, zus en haar werk in het rupsenhuis achterlaten. Hier heeft ze het erg moeilijk mee. Ze moet een nieuw bestaan opbouwen op een voor haar onbekende plek. Een plek waar je beter kan verbergen dat je Joods bent. Dit valt haar erg zwaar. Jaël is in Franeker als een mooie rups die zich teruggetrokken heeft en vastzit in haar cocon. Ze wacht verlangend op het moment dat ze uit haar cocon kan breken en terug kan vliegen naar Amsterdam, de plek waar ze gelukkig was. Dit probeert ze ook meerdere malen, maar het blijkt onmogelijk te zijn. Als vrouw kon je niet alleen reizen en haar man wil niet met haar mee terug.

In Franeker legt ze heel voorzichtig wat contacten met mensen. Ze bouwt een vriendschap op met de vrouw van een hoogleraar, Marie Latané. Ook buurmeisje Wiepke weet haar vertrouwen te winnen. Deze twee vriendinnen weten van haar fascinatie voor de natuur. Wiepke helpt haar met zoeken en verzorgen van rupsen. Marie maakt gebruik van haar tekentalent. Het is deze liefde voor de natuur, het observeren en vastleggen ervan wat Jaël op de been houdt. Ze droomt ervan om terug te keren naar het rupsenhuis met een paar mooie rupsen.
"Ik ga weer terug naar Amsterdam, zo snel als ik kan. Terug naar het Rupsenhuis."

De manier van schrijven draagt bij aan de inhoud van het boek. Het feit dat Maria Sybilla Merian, de eigenaresse van het rupsenhuis, enkel in de herinneringen van Jaël voorkomt draagt eraan bij dat je de eenzaamheid van Jaël voelt. Amsterdam en daarmee haar passie is onbereikbaar. Jaël had geen diepe banden met de mensen om haar heen. Dat wordt benadrukt door de niet uitgewerkte karakters in het boek.
In het boek worden zowel Friese en Jiddische termen gebruikt. Dat maakt het makkelijker om je in te leven in het verhaal. Toch blijf je door het gekozen zij-perspectief als lezer wel aan de zijlijn staan. Je kijkt over de schouder van Jaël mee naar als wat er gebeurt. Daardoor blijft er een soort afstandelijkheid, iets wat Jaël als persoon ook uitstraalt.

Jeanine de Vries heeft veel onderzoek gedaan voor het schrijven van dit boek. Veel situaties, plekken en personages uit het boek zijn op waarheid gebaseerd. Dat maakt dat dit boek een mooi inkijkje geeft in het leven in die tijd. Een tijd waarin vrouwen nog niet veel rechten hadden, je niet kon reizen zonder reispapieren en communicatie met mensen buiten je eigen dorp of stad erg moeizaam was.
Wat opviel was dat de joden het in die tijd ook al moeilijk hadden. Jaël probeert vast te houden aan de wetten en gebruiken van het jodendom, maar tegelijkertijd probeert ze haar Joods zijn angstvallig geheim te houden. Want, "gedaan of niet gedaan, de jood heeft het gedaan".

Ook de prachtige cover van het boek komt uit de 18de eeuw. Het is een tekening van Maria Sybilla Merian, de vrouw die in het boek voorkomt als de eigenaresse van het rupsenhuis.

Het rupsenhuis is niet het eerste boek van Jeanine de Vries. Eerder schreef ze onder andere Machla, Chana en Tikva, drie historische (Bijbelse) romans. Deze boeken schreef ze onder de naam Nine de Vries.