Een verhalenverteller is opgestaan

“Het was tijdens een van deze nachten - een week geleden om precies te zijn - dat ik de stem van Pavel Oleksandrovitsj Dorosjenko hoorde, mijn jeugdvriend uit Taranivka.”
Dani, hoofdpersoon uit het meeslepende boek De onzichtbaren van Frank Nellen, wordt door dat stemgeluid op de radio weer teruggebracht naar zijn jeugd waar op een dag ineens Pavel op zijn school opdoemt. Pavel is degene, die de jongens op school meesleept in zijn verhalen en ze uit hun lethargie haalt. De jongens vinden de verhalen zo fantastisch, dat ze zelf ook aan gaan lezen. In de tweede roman van de jurist en wetenschapper Frank Nellen wordt Pavel een soort ideaal voor alle andere bewoners in Taranivka.

Wat maakt dit boek zo meeslepend? Nellen blijkt, net als zijn gecreëerde persoon Pavel, een verhalenverteller te zijn in de traditie van de Russische schrijvers uit de negentiende eeuw. Hij vertelt het verhaal van Pavel en Dani terwijl Pavel de jongens op school zijn eigen verhalen vertelt. Bijvoorbeeld het prachtige verhaal over Engel, een soldaat tijdens de Grote Oorlog, die ontroostbaar is als zijn hondje verdwijnt, daarna onverschillig wordt, uiteindelijk zijn hond weer terug krijgt maar moet toezien hoe het beestje voor zijn ogen wordt doodgeschoten. Daarna volgt een onverwachte wending, waardoor je aan de lippen van de schrijver hangt.

Daarnaast weet Nellen bloot te leggen hoe, in de tijd van het Sovjetregime, individualiteit werd opgeofferd ten baten van het collectief. De hoofdpersoon Dani, die bevriend raakt met Pavel, werkt in een lampenfabriek en symboliseert de mensen die alles doen, wat wordt opgedragen maar onverschillig worden omdat ze geen eigen inbreng hebben. Ze zijn als het ware onzichtbaar. Ze werken alleen hard als ze hun jaarlijkse quotum moeten halen maar dat gaat dan weer ten koste van de kwaliteit van het product. Dit wordt nog duidelijker tijdens het bezoek van een apparatsjik aan de fabriek. De arbeiders knappen de fabriek voorafgaand helemaal op, er wordt een obligaat praatje gehouden maar over kwaliteit en werkvreugde heeft niemand het.

Dani bewondert Pavel, die aanvankelijk gelooft in het Sovjetregime maar gaat twijfelen als hij ontdekt dat individuele inbreng tijdens het schrijven van zijn scriptie niet op prijs wordt gesteld. Hij verdwijnt gedesillusioneerd uit beeld.

Tegelijkertijd zet de schrijver tegenover al die desillusie hoop. Pavel is degene, die in eerste instantie de hoop vertegenwoordigt. Hij staat voor de creativiteit van het woord. Dani verlangt daar ook naar en gaat op zoek naar zijn jeugdvriend, die hij in de jaren na de onafhankelijkheid van de Oekraïne uit het oog is verloren en plotseling op de radio hoort spreken.

Pavel heeft tijdens een ramp in 1986 (die niet wordt benoemd maar naar de kernramp in Tsjernobyl verwijst) geprobeerd het socialisme niet alleen in zijn hoofd te beleven maar ook via zijn handen door in het rampgebied als reservist te gaan werken. Nellen vertelt hoe het Pavel daar vergaat en hoe het allemaal eindigt in een desillusie.Ook daar wordt hij als individu niet gezien en ervaart hij de teloorgang van het systeem.

Het boek eindigt explosief en laat ons als lezer verweesd achter. Het systeem is ineengestort en wat komt ervoor in de plaats? Die vraag laat Frank Nellen, die als rasverteller de creativiteit van het woord ten volle weet te benutten, onbeantwoord. Hij is als Pavel die ons in zijn verhalen weet mee te slepen waardoor hij zichtbaar maakt wat onzichtbaar is.