Het gewicht van het geweten

“Ik weet dat jullie vroeger of later een terechte vraag zullen stellen: was hij getuige van wat hij vertelt? Dan zal ik zeggen: ja, dat was ik. Net als jullie, maar jullie wilden het niet zien. Jullie willen nooit iets zien. Ik ben degene die jullie eraan herinnert. Ik ben de stoorzender. Mij ontgaat niets. Ik zie alles, ik weet alles. Maar zelf ben ik niks en ik ben van plan om dat te blijven. Ik ben geen man en geen vrouw. Ik ben alleen een stem. Vanuit de schaduw zal ik het verhaal doen.”

De dreigende verstelstem waarmee Claudel je zijn laatste roman in zuigt, kruipt meteen onder de huid en belooft wederom een vertelling waarin het slechtste van de mens naar boven gehaald wordt.

Op een ochtend vinden enkele eilandbewoners van een idyllisch vissersdorpje aan de Middellandse Zee de aangespoelde lijken van drie vluchtelingen, verdronken op hun tocht naar Europa. In een poging slechte publiciteit te vermijden en een belangrijk project niet in gevaar te brengen, besluit de Burgemeester het voorval in de doofpot te stoppen. De zeven aanwezige mensen sluiten een pact om de lijken te laten verdwijnen het er verder nooit meer over te hebben. De enige met gewetenswroeging is de Onderwijzer. Als buitenstaander en nieuweling in het dorp worden hij en zijn gezin gewantrouwd, en na het voorval dan ook extra in de gaten gehouden. In het geheim voert hij experimenten uit om de herkomst van de slachtoffers te traceren, en komt hij tot een schokkende ontdekking. In zijn strijd om de waarheid aan het licht te brengen, laat hij de gemeenschap ongewild tot een kookpunt komen.

Philippe Claudel (1962) is naast een van de populairste Franse schrijvers van het moment ook scenarist, regisseur en professor in de literatuur. Hij debuteerde in 1999 en brak enkele jaren later door met het magistrale Grijze zielen. Claudel werkte elf jaar als leerkracht in een gevangenis, waar hij ondervond dat mensen tegelijk zowel engel als monster kunnen zijn, een gegeven dat hij herhaaldelijk in zijn romans verwerkt. In Het verslag van Brodeck kwam het thema van angst voor de vreemdeling al op gruwelijke wijze aan bod, in Archipel van de hond doet hij er nog een schepje bovenop.

Doorheen het boek worden geen namen genoemd en fungeren de personages op zichzelf als archetypes. Het gaat om de Dokter, de Pastoor, de Oude Vrouw, de Cafébaas, enz. Deze onpersoonlijkheid maakt Claudels fabel tijdloos en des te krachtiger. Zijn proza is zoals altijd sober, met korte zinnen en doorspekt met gevoeligheden en mooie metaforen.

“De zee was onrustig door de harde wind die het eiland die nacht had schoongeveegd, een wind die je tot in de huizen voelde omdat hij zijn zoute speeksel onder de deuren, tussen de slecht gevoegde stenen en in de schoorstenen spuugde.”

Met het brandend actuele thema van de migratiecrisis als uitgangspunt komt Claudel tot een confronterend verhaal over een enge gemeenschap waarin men blind is voor het menselijk lijden, en wordt ons geen fraai beeld voorgehouden van waar de mens uit egoïsme toe in staat is. Een inktzwart sprookje dat een ongemakkelijke waarheid verkondigt in een fijngevoelige stijl. Archipel van de hond is Claudel op z’n best.