Bitterzoete familiekroniek

‘De jaren verstreken, mijn tekortkomingen werden talrijker en er viel steeds meer te verhullen. En als ik schreef werden mijn woorden steeds dunner, want ik wist mezelf niet langer te bereiken.’    

In ons taalgebied is de Finse Kjell Westö (1961) minder bekend. Niettemin is het werk van deze auteur en journalist het ontdekken waard. Hij schrijft in het Zweeds, publiceerde naast romans ook korte verhalen en startte zijn literaire carrière als dichter. Hij debuteerde in 1996, maar zijn echte doorbraak kwam er pas tien jaar later met Waar we ooit liepen. In Scandinavië won hij meerdere prijzen voor zijn romans, waarvan slechts enkele in het Nederlands vertaald zijn. De zwavelgele hemel is Westö’s zevende roman en zal hem mede dankzij de knappe vertaling van Clementine Luijten hopelijk wat extra naamsbekendheid opleveren.    

Onze hoofdpersoon, die doorheen het verhaal naamloos blijft, wordt na een aanslag op het leven van zijn jeugdvriend Alex danig wakker geschud. Zelf ontsnapt hij ternauwernood aan een aanval van dezelfde dader. Kort daarna verdwijnt ook de dochter van Alex’ zus Stella, waarmee de verteller vroeger een stormachtige relatie had. Het gebeurde dwingt hem zijn verleden onder ogen te zien om te begrijpen hoe het zover heeft kunnen komen. Over verschillende decennia en gerenaties ontvouwt zich zo het verhaal dat de verteller al meer dan dertig jaar probeert te schrijven.    

‘Toen ik elf was en de tram door de passage van het Dianapark Ulrikasborg binnenreed, was ik te klein om te begrijpen wat sprookjes aangrijpend maakt: dat er in elk sprookje dat het waard is zo genoemd te worden een onmetelijk diep duister zit, en dat dat duister uit het verleden komt.’

Op dit punt wordt de lezer teruggevoerd naar 1969. Een tijd van hippies, ruimtevaart, popmuziek en een heilig vertrouwen in de toekomst. De verteller groeit zorgeloos op met zijn ouders en brengt de vakanties door in hun zomerhuisje. Tijdens een van deze zomers ontmoet hij Alex en Stella, die met hun rijke familie in een een nabijgelegen landgoed verblijven. Hun ontluikende vriendschap wordt sprekend weergegeven, maar is van meet af aan gekleurd door hun totaal verschillende afkomst. Naarmate de jaren verstrijken wordt Alex, gebukt onder de last van een familiegeheim, steeds harder en afstandelijker, waar uiteindelijk ook de relatie tussen de verteller en Stella onder te lijden heeft. Het hele boek draait grotendeels om deze drie spilfiguren die over de jaren dan wel andere wegen inslaan, maar wiens levens elkaar op verschillende momenten blijven kruisen.    

De zwavelgele hemel begint rooskleurig en idyllisch, maar langzaam komen er barstjes in de zorgeloze levens van de hoofdpersonen en wordt de sfeer gestaag donkerder. Mede door het verwerken van een aantal terroristische aanslagen uit de voorbije jaren en de impact hiervan op de vrienden, weet Westö de lezer een ongemakkelijk gevoel te geven. Hij roept vragen op in hoeverre we ooit werkelijk weten wie onze ouders zijn, of hoe men goed kan doen in een wereld die daar niet op lijkt te wachten. Westö’s dialogen zijn doorleefd en de sfeerschetsing is opmerkelijk. Bovendien hanteert hij originele beeldspraak zoals ‘we waren allebei bewolkte mensen, we hoorden niet thuis in de zon’ en ‘Anselmi had de gewoonte sommige woorden met zo veel nadruk uit te spreken dat het leek alsof je hoofdletters aan het begin hoorde’.

In De zwavelgele hemel is het aangenaam vertoeven en dat het boek hier en daar clichébevestigend is of een enkel los eindje bevat, doet daar niks aan af. Deze vuistdikke roman laat je na lezing met zoete weemoed achter, precies zoals het een goede familiekroniek betaamt.