Een emotioneel slagveld

Margaret is nog erg jong wanneer ze de beslissing maakt om ondanks het psychisch verleden van haar verloofde John toch met hem te trouwen en een gezin te stichten. Vijftien jaar en drie kinderen later duikt zijn depressie opnieuw in alle hevigheid op, en ook in hun zoon Michael zijn de eerste tekenen te bespeuren van de ziekte die het gezin doet afstevenen op een ramkoers van jewelste.

De Amerikaanse schrijver Adam Haslett (1970) debuteerde in 2002 met de warm onthaalde verhalenbundel You are not a stranger here. In 2010 verscheen zijn eerste roman, Union Atlantic, dat ook in Nederlandse vertaling uitkwam. Hij leverde daarnaast ook talloze journalistieke bijdragen aan verschillende kranten. De zelfmoord van zijn vader was naar eigen zeggen de inspiratiebron voor dit boek waaraan hij vijf jaar werkte. Denk me weg is uit het leven gegrepen en de manier waarop Haslett het leven met een depressie neerzet is niet te evenaren.

De roman vangt aan in een bedrukte sfeer waarbij de vinger nog niet op de wonde te leggen is. De eerste scheuren in het huwelijk van John en Margaret zijn echter wel al zichtbaar, en ook de kinderen zijn in hun prille jeugd reeds op weg de eilandjes te vormen die ze later zullen worden. Wanneer de depressie opnieuw toeslaat voel je John in elk hoofdstuk verder afglijden en zijn familie mee de dieperik insleuren. Het is schrijnend en erg realistisch hoe Haslett Johns ziekte beschrijft als een monster dat zijn gezin verscheurt, de kinderen vervreemdt en het huwelijk kapotmaakt. Deze lijdensweg wordt afwisselend verteld vanuit het perspectief van de vijf gezinsleden, waardoor de lezer geen mogelijkheid krijgt om aan de pijn waarmee dit boek doorspekt is te ontkomen.

In de tweede helft verschuift de focus van John naar Michael. Op jonge leeftijd wordt al duidelijk dat hij dezelfde last draagt als zijn vader. Je ziet de bovengemiddelde fantasie van de jongen geleidelijk evolueren van onschuldige verzinsels naar ware psychosen waaruit feit en fictie nog moeilijk te onderscheiden zijn, wat allicht ook Hasletts opzet was. Hij komt net als zijn vader in aanraking met het monster dat hem langzaam kapotmaakt. In deze passages heeft hij het vooral over zijn obsessie met muziek en beantwoordt hij tot in het kleinste detail vragenlijsten over zijn misbruik van medicatie en verdovende middelen. Zijn gedachten zijn vluchtig en worden zelden afgemaakt, wat deze stukken erg vermoeiend en soms iets té deprimerend maakt. Halverwege het boek lijkt het immers alsof er in het hele verhaal niet één personage niét depressief is, en dat gaat wel doorwegen. Van hieruit is het dan ook een kleine stap om de ergernis en wanhoop die Michael bij momenten bij de gezinsleden opwekt te begrijpen.

De rivaliteit binnen het gezin blijft oplopen, en het wordt een voortdurende evenwichtsoefening waarbij de eigen problemen maar ook het eigen geluk zorgvuldig afgewogen moet worden om niemand voor het hoofd te stoten. Wanneer de situatie echt onhoudbaar wordt, onderneemt Michaels jongere broer Alec een laatste poging om zijn broer terug te halen.

“Er is een grens (…). Daar wil jij niet over nadenken, maar ethisch gezien is er een grens aan wat iemand moet kunnen doorstaan. Je kunt dat niet zomaar ontkennen door er sentimenteel over te doen. Denken dat er een soort ontembare geest zou bestaan. Dat is een sprookje. Dat zeggen mensen tegen anderen om de ellende niet onder ogen te hoeven zien.”

Denk me weg is geschreven met een intensiteit die bij momenten gewoon pijn doet. Er valt niet te ontkomen aan de neerwaartse spiraal van ellende, en het boek laat je op een emotioneel slagveld achter. Zware kost, maar desondanks een hoopvolle roman boordevol liefde.