Storm in een glas water

Ondanks het feit dat Michel Houellebecq in zijn literaire oeuvre doelbewust tegen eenieders schenen schopt, is hij een van Frankrijks meest gelezen en vertaalde auteurs. Zijn romandebuut verscheen in 1994, maar hij brak in 1998 definitief door met Elementaire deeltjes. In zijn werk moeten vooral het feminisme, de islam, het vrijheidsdenken na mei ’68 en de westerse consumptiemaatschappij eraan geloven. De kerngedachte van Houellebecqs succesformule is reeds te vinden in zijn essay Rester vivant uit 1991. "Elke samenleving heeft haar zwakke punten, haar wonden. Leg je vinger op de wond, en druk goed hard. Spit de onderwerpen uit waarover niemand wil horen." Provoceren is zijn tweede natuur, en het behoeft dan ook geen betoog dat ook Onderworpen een omstreden roman is.

We staan aan de vooravond van de Franse presidentsverkiezingen in 2022. François, professor literatuur aan de Sorbonne, heeft na zijn promotieonderzoek over het werk van auteur Joris-Karl Huysmans zijn levenswerk en tevens zijn intellectuele hoogtepunt achter de rug. De man is een leeg vat, niet in staat een langdurige relatie in stand te houden, lichamelijk aan het aftakelen en behoorlijk levensmoe. Wat hem rest op menig eenzame avond is een magnetronmaaltijd en internetporno.

Naarmate de verkiezingen dichterbij komen, wordt de sfeer allengs grimmiger. Niet enkel in Frankrijk, maar in heel West-Europa lijkt een burgeroorlog op til. Onrust mondt uit in rellen, en verschillende bevolkingsgroepen vluchten massaal naar het buitenland om aan de dreigende ramp te ontkomen. Wanneer de Moslimbroederschap de overwinning behaalt, zijn het vooral de vrouwen die onder het islambewind van president Mohammed Ben Abbes in de klappen delen. François houdt er immers gedachten op na die ettelijke feministen tegen de haren zal instrijken. Zo steekt hij niet onder stoelen of banken dat hij stemrecht voor vrouwen, dezelfde studies, of het uitoefenen van dezelfde beroepen als mannen in wezen geen goed idee vindt. Het bevalt hem dan ook prima dat het patriarchaat in ere wordt hersteld, en de vrouw haar 'rechtmatige positie' aan de haard terugkrijgt. Zijn pleidooi voor de zogenaamde 'stoofpotjesvrouw' is uiterst vermakelijk. "Het lijdt geen twijfel dat er, toen de vrouw nog zelf haar groenten kocht en schilde, haar vlees klaarmaakte en haar stoofpotjes urenlang liet sudderen, zich een liefdevolle, voedende relatie kon ontwikkelen." Ze moet daarenboven ook nog eens in staat zijn, "om op gezette tijden in een hoer te veranderen". Moslima’s worden de hemel in geprezen en zowaar met paradijsvogels vergeleken, waar westerse vrouwen afgerekend worden op het feit dat ze na een werkdag "elk idee van verleiding laten varen en zich omkleden in losse, vormeloze kleren".

Nu Frankrijk in sneltempo islamiseert, worden we haast terug naar een vorig tijdperk gekatapulteerd. Pogingen tot het bekeren van François worden afgewisseld met racistische opmerkingen en continue aanvallen op de tot zelfmoord gedoemde, uitgeholde westerse samenleving. En hier begint het verhaal te stokken. Houellebecq verliest zich in oeverloze politieke discussies en filosofische reflecties. In acht genomen dat de auteur louter provoceren en het uitlokken van een mediastorm voor ogen heeft, is deze opzet zeker geslaagd. Je kunt je echter niet van de indruk ontdoen dat de heisa rond dit boek een storm in een glas water is. Los van het beladen uitgangspunt heeft deze roman inhoudelijk niet bijzonder veel te bieden. Onderworpen leest aangenaam en zal ongetwijfeld aan iedereen een sterke reactie uitlokken, maar of dat nu een doorslaggevende reden is om aan deze roman te beginnen, kun je beter voor jezelf uitmaken.