Vermakelijk, maar niet overtuigend

Ianthe Sahadat (1977) is journaliste bij de Volkskrant, waar ze over allerhande thema’s schrijft en voor haar prestaties in 2011 de Tegel won, de hoogste journalistieke prijs van Nederland. In 2016 debuteerde ze op literair vlak met de moedige en deels autobiografische roman Drijfhout, gebaseerd op haar eigen ervaring met depressie.   

In Zonder handen voert Sahadat de negentienjarige Kat op, een schuchter meisje dat zich moeilijk kan aanpassen aan het studentenleven en de wereld voornamelijk schrijvend verwerkt. Ze woont samen met drie andere meisjes die 'vriendinnen van elkaar zijn, maar niet van haar’ en vindt noch bij hen, noch bij andere leeftijdsgenoten echt aansluiting. Hoewel Kat verlangt naar vriendschap en acceptatie, wil ze tegelijk compleet onzichtbaar zijn. Naast haar studies werkt ze in een buurtcafé, waar een aantal vaste klanten hun bekommernissen met elkaar deelt en wat voor Kat, eeuwige buitenstaander door haar Surinaamse afkomst, het dichtst in de buurt komt van een surrogaatfamilie.    

Op een avondje uit ontmoet ze de getroubleerde en mysterieuze Rif, die doorheen het hele boek ongrijpbaar zal blijven; hij heeft immers geen achternaam, adres of telefoonnummer. Niettemin houden de twee contact en Kat neemt hem gaandeweg in vertrouwen over de jaren waarin haar zelfbeeld gesloopt werd door de vreselijke pesterijen van haar klasgenoten. Uit de ontluikende vriendschap ontstaat een gedeeld verlangen om af te rekenen met de spoken uit het verleden. Rif blijkt zo zijn eigen trauma’s met zich mee te dragen, en wanneer hij de gedweeë Kat op sleeptouw neemt om wraak te nemen op haar vroegere kwelgeesten, loopt de situatie al snel uit de hand. Via mooi verweven flashbacks die elke dader afzonderlijk uitlichten, wordt duidelijk hoe diep het onrecht hen onder de huid kroop, en waarom Kat en Rif niks meer te verliezen hebben.    

De uitgeverij poneert Zonder handen als een coming-of-ageroman, al is dit gezien de beperkte ontwikkeling van Kat ietwat misleidend. Bovendien houden liefhebbers van meer uitdagende literatuur er best rekening mee dat dit boek volledig aansluit bij het genre young adult. Naast de jongerentaal, met het veelvuldig gebruik van onder meer ‘oh my god’ of ‘chillen’, worden veel referenties gemaakt naar jongerenseries, -boeken en -muziek. De geopperde leefwereld is er een die draait om uiterlijkheden, waarin gedronken moet worden om in te zijn, whatsapp de voornaamste manier van communiceren is en het niet hebben van een smartphone je tot een paria maakt.    

Na een eerder taaie eerste helft wennen zowel de schrijfstijl als het genre, en kun je als lezer toch meegaan in de steeds gemenere wraaknemingen. Het geheel kan uiteindelijk, mede door enkele clichés, niet overtuigen inzake geloofwaardigheid, maar Zonder handen is wél vermakelijk, en op het einde trakteert Sahadat alsnog op een verrassende wending.