Waan je op het romantische platteland van Engeland

Waarom lezen we eigenlijk? Om ons te verliezen in een ander leven, een andere omgeving? Omdat taal iets met ons doet? Om erover te kunnen praten met anderen? In De dagboeken van Cassandra Mortmain lijkt schrijfster Dodie Smith het idee dat er verschillende soorten lezers zijn – met verschillende motieven – over te willen brengen door middel van haar personages. Tegelijkertijd neemt het boek zelf de hedendaagse lezer ook prima mee in een ander leven.  

De dagboeken van Cassandra Mortmain is een nieuwe vertaling van I Capture the Castle, het eerste boek van Dodie Smith, die we vooral kennen van 101 Dalmatiërs. Ze schreef het boek in de jaren 40 toen ze in Amerika woonde en heimwee had naar Engeland. Dit is duidelijk te lezen in de liefde waarmee ze Engeland omschrijft. Ze geeft de personages in het verhaal een liefdevolle naïviteit. Ze schrijft over een tijd waarin alles nog goed was en niemand wist van de oorlog die hen te wachten stond (WO II). Een oorlog die Smith al had meegemaakt toen ze het boek schreef.  

Dit maakt dat het boek een heerlijk ‘verdwijn’-boek is. Natuurlijk is niet alles geweldig voor de personages. Verre van, maar Cassandra weet dit alles met een knipoog te beschrijven in haar dagboeken. Met haar ietwat vreemde familie woont ze in een oud Engels kasteel. Maar waar een kasteel doorgaans doet denken aan luxe en veel geld, is de familie Mortmain enorm blut. Het eten sprokkelen ze bij elkaar, maar meestal is er niet genoeg en blijft iedereen met een rommelende maag zitten. Alle meubels van waarde zijn verkocht en ze betalen al lang geen huur meer. Gelukkig vindt de eigenaar dat geen probleem. Vader Mortmain heeft namelijk ooit een belangrijk literair boek geschreven en geniet nog enige bekendheid, waardoor de huurbaas het door de vingers ziet dat er niets betaald wordt.  

Na het overlijden van de huurbaas komen zijn kleinzoons in het leven van de Mortmains en als je bekend bent met de boeken van Jane Austen, dan kun je hier alvast wat conclusies uit trekken. Dodie Smith geeft er wel een twist aan, dus voorspelbaar is het verhaal niet.  

Terug naar de lezers uit de inleiding: elk personage dat geïntroduceerd wordt heeft ooit het beroemde boek van vader Mortmain gelezen. Allen hadden daarvoor zo hun redenen, lijkt Smith te zeggen, en juist dát vormt hun karakters in de roman. Er is een verband te zien in hoe de personages reageren op het boek en hoe Cassandra hun persoonlijkheid beschrijft. Haar artistieke stiefmoeder Topaz praat graag over boeken met dure woorden, terwijl ze eigenlijk niets zegt. Zelf probeert Cassandra het boek van haar vader te begrijpen, in de hoop hem beter te leren kennen, maar het is te vaag voor haar. De nieuwe buurman benadert het boek vanuit wetenschappelijk oogpunt, terwijl zijn broertje bluft dat hij het boek ook heeft gelezen om niet gezien te worden als minder intellectueel.  

De nieuwe vertaling (door Hannie Tijman) leest vlot en modern. Geen enkel moment heb je het idee dat je een boek uit de jaren 40 aan het lezen bent. Hiervoor gaan de credits natuurlijk ook naar de schrijfster Smith zelf, want Cassandra zou zo een 17-jarige uit onze tijd kunnen zijn (al is ze misschien een tikkeltje naïever dan de hedendaagse tiener).  

De dagboeken van Cassandra Mortmain is een boek met een grote liefde voor Engeland en een grote liefde voor (allerlei soorten) lezers. Cassandra weet haar omgeving op humoristische en liefhebbende manier te omschrijven. En ook al maakt ze slechte keuzes, Cassandra is een personage om van te houden. Wat een bof dat dit boek er nu ook in het Nederlands is.