De politiek achter wereldwijd geweld tegen vrouwen

Of je nu veel of weinig weet over de tweederangs rol die vrouwen op veel plekken op onze planeet toebedeeld krijgen, De oorlog tegen vrouwen van Sue Lloyd-Roberts zal je diep in het hart raken. De doorgewinterde journaliste die in 2015 aan leukemie overleed, beschrijft in twaalf hoofdstukken wat ze in dertig jaar aan verslaggeving voor de BBC aan ellende én moed op dit vlak heeft gezien. Een indrukwekkend journalistiek verslag wat je wereldbeeld zal veranderen.

Sue Lloyd-Roberts reisde als televisieverslaggever jarenlang de wereld over om verslag te doen vanuit plaatsen waar oorlog was of mensenrechten op een andere manier werden geschonden. Hierbij viel het haar keer op keer op hoe vaak vrouwen het slachtoffer zijn. En dan niet door een paar individuele incidenten, maar door georganiseerde criminaliteit, vastgeroeste tradities en politiek gedoogbeleid (of zelfs aanmoedigend beleid). Vlak voor haar dood zette ze op papier wat ze had waargenomen en wat hierin de patronen waren.

Met het eerste hoofdstuk van De oorlog tegen vrouwen valt ze meteen met de deur in huis: vrouwenbesnijdenis. Ze laat vrouwen aan het woord die ze heeft gesproken, laat ook mannen aan het woord en beschrijft de politieke en culturele aspecten waardoor deze wrede vorm van verminking nog steeds zo veel voorkomt. Haar toon is recht door zee en intelligent. Ze windt er geen doekjes om en dat is hier en daar even schrikken. Maar ze weet zeer goed waar ze over praat en weet zich bovendien overal in gemeenschappen naar binnen te praten om zo aan meer informatie te komen dan menig ander journalist ooit zal lukken.

De overige hoofdstukken hebben dezelfde vorm. De Magdalene-wasserijen in Ierland, vrouwenhandel vanuit Moldavië, eerwraak, het wangedrag van de VN-vredesmacht en verkrachting als oorlogswapen in Bosnië en Congo: alles komt voorbij. Allemaal op dezelfde zorgvuldig geformuleerde manier, doorspekt met tientallen zelf waargenomen en verzamelde voorbeelden. Daarbij geeft ze gelukkig ook ruimte aan vrouwen die de moed hebben terug te vechten en actie te voeren.

Als je al die ellende zo gecomprimeerd achter elkaar leest, ga je inderdaad patronen zien. Weer een geval van ‘ja maar, zo is onze traditie nu eenmaal’ of ‘ja maar, wat had ze daar dan ook te zoeken?’. Weer een kwestie van de vrouw als broedmachine, de vrouw als tweederangs mens, de vrouw als handelswaar, de mannelijke angst voor de seksuele gevoelens van vrouwen en seksueel geweld tegen vrouwen als wapen. En dat alles vrijwel altijd ingebed binnen een politieke setting waarin machthebbers dondersgoed weten wat er gebeurt, maar de andere kant op kijken of zelfs actief dezelfde kant op.

Het laatste hoofdstuk is wat softer van onderwerp, maar niet minder belangrijk: ongelijke beloning. Middenin een zin houdt het hoofdstuk ineens op. Op dit punt is Sue Lloyd-Roberts overleden. Haar dochter doet een poging het hoofdstuk af te maken. Vanaf hier wordt het boek echter wat zoeter van toon vol eerbetuigingen en woorden van liefde en gemis. Begrijpelijk, maar het was niet nodig geweest om dat in deze omvang te doen.

De oorlog tegen vrouwen is geen leuk boek, wel zeer de moeite waard om te lezen. Hoe je nu ook denkt over dit thema, Sue Lloyd-Roberts zal je standpunten over de waarde van tradities, de voorwaarden aan immigratie en de huidige tussenstand op het gebied van seksegelijkheid ernstig door elkaar rammelen.