Twee goede verhalen (!) met voorgekookte conclusie (?)

In de Rare Boekjes-reeks geeft Fantastische Vertellingen korte boekjes uit met fantastische verhalen waarbij volgens de uitgever 'het experimentele niet wordt geschuwd'. Dit boekje is deel 56. De pocket bevat twee korte verhalen, beide van Johan Klein Haneveld (meer info op https://fandata.nl/Persoon/-1417769849). Er zijn leuke illustraties van Gert-Jan van den Bemd (meer info op https://fandata.nl/Persoon/-1617256826).

De soldaat die koningin werd
Thomas is geproduceerd als onderzoeker in een maatschappij die georganiseerd is als een mierennest. Hij heeft een defect waardoor hij voor zijn functie ongeschikt is, hij wordt daarom doorgestuurd naar de afdeling soldaten waar hij door zijn fysieke gebreken zal worden ingezet als kanonnenvoer. Zijn onafhankelijk denken maakt hem superieur … De afronding gaat ineens onverwacht snel.

De sprinkhanen
Harold leeft op de wereld waarin behalve mensen en sprinkhanen geen leven meer over is. Mechanisering bepaalt het menselijk leven, buiten zijn mensen en sprinkhanen vijanden op leven en dood. Harold denkt na – meer dan anderen - over de betekenis van wat hij is en doet. Vindt hij een doel in zijn leven? Hij moet door een crisis heen...

Voorgekookte conclusie
Deze uitgave heeft een boodschap - de lezer mag die niet missen. De titel van de bundel is niet de titel van één van de twee verhalen, maar 'de boodschap'. De flaptekst zegt: 'De lezer realiseert zich gaandeweg dat...', en vervolgt dan 'als we deze waarheid in ons achterhoofd houden...'. De inleiding door de uitgever zegt: 'Al snel wordt in beide betogen duidelijk...'. Dit riep bij mij vragen op: zijn dit betogen of verhalen? Verkondigen zij er 'deze waarheid' en doe ik het fout als ik iets anders zie? De inleiding heet 'Voorgeleiding' - dat is wat gebeurt met een beklaagde in een rechtszaak. Wie is hier de beklaagde, is dat de domoor aan wie de 'betogen' niet 'duidelijk' zijn?
Los van de boodschap: met voorzeggen van conclusies neem je de lezer niet serieus, alsof die zelf niet kan denken. Een goede leraar maakt leerlingen nieuwsgierig, levert informatie en laat de leerling (soms met ondersteuning) tot conclusies komen. Een mindere leraar presenteert zijn conclusies en geeft dan zijn onderbouwing - hij verkleint zo de motivatie en creativiteit bij zijn publiek. Een slechte leraar geeft de conclusies en beroept zich op gezag als een leerling niet genoeg met hem mee gaat.
Nog belangrijker: de gekozen aanpak doet de verhalen onrecht. Ze zijn sterk genoeg om op zichzelf te staan en hun eigen boodschap te dragen. En indien een lezer er totaal iets anders uithaalt: so what? De schrijver is niet de eigenaar van wat verhalen met de lezer doen, volgens mij heeft hij daar helemaal niets over te zeggen. Overigens, ik ben zelf zó ontzettend eigenwijs (sorry...) dat precies dit mij overkwam: wat mij trof als het gemeenschappelijke punt van deze twee verhalen is hoe moeilijk en waardevol het is om in een collectivistische omgeving onafhankelijk te blijven denken.

Conclusie
Het boekje bevat twee leuke verhalen, goed leesbaar en met lagen van betekenis. Precies zoals je verwacht van een uitstekend schrijver als Johan Klein Haneveld. De verhalen zetten je aan het denken – ik houd van verhalen die inspireren tot gepeins.
De titel van de bundel en de 'bedoelde boodschap' zijn wat mij betreft niet geslaagd. Kijk daar svp overheen, de conclusie is dan: prima te lezen.