Uitdagend onderwerp met een tegenvallende uitwerking

Selfpubbende auteurs hebben een strenge redacteur nodig (en geloof me: ik kan het weten want ik ben er zelf ook een). Iemand die zegt: schrappen, weglaten, verkorten en zoveel overwicht heeft op de schrijver dat die dat inderdaad doet. Paul van Leeuwen heeft zo'n redacteur niet en het gevolg daarvan is in zijn boek duidelijk zichtbaar. Bijvoorbeeld: voordat je aan de eerste regel van het boek begint, heb je 7 (!) pagina's inhoudsopgave, uitgebreid voorwoord en 'bij de 2e druk' en 'Leeswijzer' en 'Hoe dit boek ontstond' en 'Inleiding' achter de rug en ben je op pagina 28 aangeland.
Vervolgens komt er een lange inleiding op een veelheid aan natuurkundige terreinen, van paradoxen tot modellen van het zonnestelsel en nog heel veel meer. Boeiend? Paul van Leeuwen is docent, hij houdt van uitleggen en zijn kennis tentoonstellen (en dat is prima!). Echter: het doel van zijn boek zoals hij dat in de titel geeft, komt daarmee niet dichterbij. Zijn redacteur had hem opdracht gegeven: schrappen! Korter!
Een uitleg van kwantummechanica. Past zeker binnen het onderwerp, maar, beste schrijver: zijn ook alle subthemaatjes en beschrijvingen van proefnemingen functioneel? We zijn inmiddels op pagina 126 en pas op 1/3 van de titel. De lezer moet meer discipline opbrengen dan de auteur heeft gedaan.
Kwantumtheorie zit op de grens van de ontwikkeling van de natuurwetenschap, de experimenten zijn ingewikkeld en de interpretatie is soms bizar. Dat onze intuïtie en logica en ons aanvoelen tekortschiet, is duidelijk: die zijn gebaseerd op de omgang met de macro-wereld en de effecten van de kwantumwereld zijn 'anders'. Het maakt die wereld eindeloos boeiend, uitdagend en filosofisch boeiend. Het meten ervan is al even uitdagend en soms onbegrijpelijk.
Van Leeuwen is in zijn element als hij het heeft over de beschrijvingen van interpretaties van de theorie, van waarnemingen, over de rol van de waarnemer, over de relatie tussen micro en macro. Dar vindt veel discussie plaats, want het is ingewikkeld en - zoals eerder gezegd - niet intuïtief. In de ruimte die daardoor ontstaat, is veel mogelijk: van materialistische tot multiversum tot spirituele tot religieuze interpretaties. Van Leeuwen zelf wil maar één ding: aantonen dat 'bewustzijn' essentieel is als buiten de fysieke natuur bestaande grootheid. Hij trekt ook expliciet die conclusie: 'blijft over - voor mij althans - een kosmisch bewustzijn' Prima, dat mag. Als hij 'God' had willen zeggen, had dat ook probleemloos gekund (en veel anderen doen dat).
Het invoeren van dat bewustzijn doet de auteur sluipend: het begrip wordt ingevoerd zonder definitie (en behalve een klein wikipedia-citaatje in de verklarende woordenlijst blijft hij er ook ver vandaan) maar ondertussen wel steeds groter. Het duikt vooral op in conclusies, zonder een heldere link tussen waarnemingen, argumenten en conclusie die hij wel van anderen vraagt. De preciesheid waarmee hij in de eerste helft van zijn boek natuurkunde behandelt, valt bij dit onderwerp grotendeels weg - hiermee is niet gezegd dat zijn conclusies verkeerd zouden zijn, alleen dat .de strenge redacteur zou hebben gezegd: 'Paul, je moet op je eigen beweringen net zo kritisch zijn als op die van anderen!' Het zou met die goede redacteur een ander en volgens mij beter boek zijn geworden. Misschien minder duidelijk in de conclusie die Van Leeuwen van tevoren al had getrokken, maar wel boeiender, uitdagender en meer tot nadenken stemmend.
Al met al: een boek met een uitdagende titel (ik had écht zin in!) die inhoudelijk helaas nauwelijks wordt waargemaakt.