Urgent thema in een brede variëteit aan verhalen

Disclaimer: ook van mij staat er een verhaaltje in de bundel. Mijn mening is uiteraard gebaseerd op de bundel exclusief die bijdrage.

- We verwoesten onze wereld.
Bij SF-schrijver en redacteur van deze bundel Johan Klein Haneveld heeft het probleem van klimaatverandering terecht een prominente plaats in zijn gedachten. Net als iedereen doet – of: als iedereen zou moeten doen –, maakt hij zich zorgen over de manier waarop de mensheid bezig is zijn eigen leefomgeving te beïnvloeden en misschien zelfs wel te ruïneren.
Klein Haneveld is schrijver en samensteller van veel boeken en bundels, hij denkt in SF-termen en één van de manieren waarop hij de klimaatproblematiek onder de aandacht wil brengen, is met het verzamelen van SF-schrijvers om de gevolgen van het broeikasprobleem invoelbaar te maken. Dit is in dat kader de tweede bundel, na Voorbij de storm (2020).
In alle eerlijkheid denk ik, gezien de desastreuze klimaatrecords die in 2023 worden gevestigd: er zal nog wel een derde bundel volgen.

- De opdracht
Toen Klein Haneveld dertig SF- en Fantasy-schrijvers vroeg om een bijdrage, zei hij (zoals hij zelf schrijft in zijn voorwoord) dat ze er rekening mee moeten houden dat de klimaatverandering meer is dan alleen stijging van de zeespiegel.
Wel: dat hebben de schrijvers gedaan. Sterker nog: mijn aanvankelijke angst dat het in het boek vooral zou gaan om allerlei manieren te verzinnen waarop de mensheid alsnog de klimaatellende kan afwenden, bleek volledig onterecht. De schrijvers hebben op heel veel verschillende manieren gedaan wat volgens mij goede SF en goede Fantasy behoren te doen: ze beschrijven de impact van gebeurtenissen op mensen.
Door de enorme verscheidenheid in vertellers zijn ook de verhalen verscheiden geworden. Van vlinderige fantasy tot hardcore-sf. Van strak opgezette vertellingen tot dwarrelende monologues intérieurs. Van kort en flitsend tot (soms heel) lang uitgesponnen. Van tamelijk wetenschappelijk tot volstrekt speculatief en absurd. In die verscheidenheid is de overeenkomst dat mensen de omstandigheden meemaken en dat hun ervaringen centraal staan. De auteurs hebben niet alleen goed naar de opdracht geluisterd, ze hebben die daarmee zelfs een slag verdiept. Daarmee hebben ze deze bundel een dienst bewezen.

- Interpretatie van het thema
De variëteit van verhalen is breed. Sommige verhalen zullen vanzelfsprekend een lezer meer aanspreken dan andere. Ik vond het persoonlijk jammer dat een aantal verhalen het thema zó radicaal interpreteert dat ze heel ver af staan van de huidige klimaatproblematiek. Voor mij maakte dat de bundel wat minder aansprekend, andere lezers zullen daar vermoedelijk minder last van hebben.
Dat gezegd zijnde: de overgrote meerderheid van de verhalen vond ik zeer boeiend: een heldere relatie met de klimaatcrisis, een nieuwe wereld die gerelateerd is aan huidige beslissingen, hoofdpersonen met geloofwaardig gedrag. Er waren heel wat verhalen die me wisten te raken. Laat ik twee ervan noemen:
In 'Wellnesscentrum Bomenbad' geeft Joost Uitdehaag een prachtige vertelling rond een oase die terecht komt in een lastige erfenis. Een originele aanpak van het thema en heel mooi en geloofwaardig uitgewerkt. Ik kreeg wat buikpijn van de afronding, dus dat was goed gedaan!
Het verhaal 'Vier seizoenen van Salomé' is naast een confrontatie met de gevolgen van klimaatproblematiek ook een prachtig, zich in ijlkoortsige taal naar het einde haastend woordenspel. Ik vond het prachtig om te lezen, mooi in opbouw en perfect van lengte.

- Conclusie
Wie verwacht dertig fantasievolle suggesties te krijgen voor het vermijden van de klimaatcrisis, komt bedrogen uit: die zijn er niet. Betekent dit dat de auteurs van mening zijn dat de crisis niet meer is te voorkomen en dat de effecten ervan dramatisch zullen zijn? Misschien wel. In ieder geval vonden alle auteurs dat het voor hun verhaal boeiender was om het te plaatsen in een wereld waarin de crisis heeft plaatsgevonden. Er zijn genoeg verhalen die dat zo indringend doen, dat het duidelijk is dat voor onze wereld elke inspanning noodzakelijk is om de klimaatcrisis af te wenden of te minimaliseren.
Ik weet niet of deze bundel ertoe zal bijdragen dat de steun voor radicale maatregelen groter wordt. Ik hoop van wel – in ieder geval levert de bundel voldoende stof voor nadenken: de urgentie is groot!