Driekwart eeuw historie van het Verenigd Koninkrijk

Het is maart 2020 als een dan nog onbekend, maar dodelijk virus, ervoor zorgt dat de wereld langzaam op slot gaat. Iedereen wordt erop gewezen om thuis te blijven en zoveel mogelijk fysiek contact te vermijden. Het is in deze periode dat de bejaarde moeder van schrijver Jonathan Coe (1961) sterft, alleen en zonder pijnbestrijding. Ook zijn familie hield zich aan de opgelegde regels, terwijl ergens in Groot Brittannië de premier zich boven alle regels verheven voelde.

Dit moet de schrijver aan het denken hebben gezet. Is het Verenigd Koninkrijk na vijfenzeventig jaar nog wel het land van toen? En hoe kun je dat beter onderzoeken dan de mijlpalen van de geschiedenis te laten beleven door de personages van een alledaags Brits gezin?

Bournville is alweer de veertiende roman van Jonathan Coe. Coe staat erom bekend gebeurtenissen uit zijn persoonlijke leven door zijn roman te verweven. Ook in deze roman lijkt het hoofdpersonage Mary Lamb lichtelijk gebaseerd te zijn op het leven van zijn moeder. Na een kort intro over het coronavirus en de scène waarin kleindochter Lorna een Skypegesprek met haar oma Mary probeert te voeren, start het verhaal met een jonge Mary die op bevrijdingsdag 1945 met haar vader en moeder luistert naar de speech van Churchill op de radio. Daarna volgen de beroemde toneelvoorstelling Mousetrap (1952) van Agatha Christie en de veelbesproken voetbalfinale Engeland-Duitsland (1966).

Mary trouwt met George, een conservatieve, stugge man, met wie ze drie kinderen krijgt. Deze kinderen zullen uiteindelijk uitgroeien tot de rechts stemmende Jack, die geloofde in het beleid van Margaret Thatcher en een uitgesproken Brexit-aanhanger is, de linkse Martin die tot grote ergernis van zijn vader samenwoont met een gekleurde vrouw en de muzikale, homoseksuele Peter. Het is een meesterzet dat Coe hier heeft gekozen voor de diversiteit van de personages. Er ontrafelt zich een totale familiegeschiedenis door de ogen van meerdere generaties, die met kleine en subtiele details de maatschappelijke thema’s op de kaart zet.

Dat dit alles zich afspeelt in het plaatsje Bournville, lijkt ook geen toeval. Het plaatsje is een buitenwijk van Birmingham, waar Coe zijn hele jeugd heeft doorgebracht. Bournville wordt gedomineerd door de chocoladefabriek Cadburry en deze fabriek speelt dan ook een grote rol in het verhaal. De gezinsleden zijn dol op de lekkernij en zoon Martin wijdde zijn carrière eraan. Hij gaat zelfs naar Brussel omdat de EU weigert toe te stemmen dat de Cadburry voldoet aan de voorwaarden van chocolade. Het product bevat namelijk vijf procent plantaardige vetten en dat is volgens sommige landen onaanvaardbaar.

Een leuk detail is dat de satirische pen van Coe een sneer uitdeelt aan een in Brussel gestationeerde sjofele, Britse journalist (genaamd Boris) met een wilde blonde haardos, die clownesk gedrag vertoont en zijn verhalen van zelfverzonnen waarheden voorziet om het geheel smeuïger te maken. Hiermee heeft Coe zijn woede op de toenmalige premier uiting kunnen geven.

Dat de Engelsen een volk van tradities en zeer koningsgezind zijn zal niemand ontgaan. De inhuldiging van koningin Elizabeth, het huwelijk van Charles en Diana en de veel te vroege dood van de prinses van het volk worden dan ook uitvoerig beschreven. Hier en daar wat sentimenteel en met een suikerzoet laagje. Desalniettemin weet de schrijver met zijn vlotte schrijfstijl en zeer uiteenlopende onderwerpen de lezer 354 pagina's vast te houden. De conclusie van zijn onderzoek is helder: ‘Alles verandert en alles blijft hetzelfde.’

De vertaling is in handen van Dennis Keesmaat die niets aan de satire afdoet. Scherp, grappig en hartverwarmend.