Te onvolwassen om te overtuigen

Aan een ding ontbreekt het niet in het debuut van Esther Wagenaar: enthousiasme. Vanaf de eerste pagina tot aan de 344e van haar debuutserie over een kolonie van de aarde genaamd Terra 7, proef je de liefde en gretigheid waarmee ze het verhaal vertelt. Háár verhaal.

Dat het inderdaad een persoonlijk boek is, blijkt ook uit het dankwoord achterin. Daarin vertelt ze hoe het schrijven van het boek haar hielp om een periode door te komen waarin ze veel pijn had in 2002 en hoe ze het in 2016 alsnog voorlegde aan Celtica Publishing, die overging tot publicatie. En nu kan dus iedereen lezen over de toekomst die Wagenaar voor de wereld in petto heeft.

Het Groene Kristal vertelt over een tijd waarin de grote uitdagingen – oorlog, overbevolking, klimaatproblemen – zijn opgelost en op aarde een vreedzame samenleving is ontstaan. En dan duikt er bewijs op dat mythische kolonie Terra 7 – waar mensen ooit heenvluchtten om een vreedzame, niet-technologische samenleving te creëren -, werkelijk bestaat. En hoewel de locatie ervan slechts een vermoeden is en communicatie ontbreekt, worden er toch vier onderzoekers op afgestuurd.

Als hun schip vervolgens wordt neergeschoten, moeten de vier zien te overleven. Ze ontmoeten een krijgshaftige Terrazone, lid van een stam waar de vrouwen de baas zijn, en een telepatische Beryl die vanwege een mysterieuze voorspelling zijn oerwoud heeft verlaten. En dan is er nog het Verzet, dat strijdt tegen de overheersing van de Afranen.

SF is natuurlijk bij uitstek het genre dat schrijvers de kans geeft om de eigen samenleving aan een kritische blik te onderwerpen. Hoe vanzelfsprekend zijn onze omgangsvormen nu eigenlijk? Onze cultuur? Onze seksualiteit? Transporteer ons nu eens naar een andere planeet en wat blijft er dan over? Beckie Chambers. Michel Faber. Stuk voor stuk lieten ze ons zien hoe relatief vrijwel álles eigenlijk is en wat gebeurt als je gaat sleutelen aan aspecten van onze samenleving die we als vaststaand aannemen.

Jammer genoeg ontbreekt deze blik in Het Groene Kristal. Ja, de de karakters bevinden zich op een ander planeet, waar de kleuren iets feller zijn en dieren rondlopen die wat anders zijn. Maar verder? De honderden jaren waarin Terra  7 zich apart ontwikkelde van de Aarde, hebben weliswaar geresulteerd in de verschillende stammen, die zich netjes per ‘menssoort’ hebben opgedeeld, maar de taal is hetzelfde, de normen en waarden zijn hetzelfde, de onderwerpen waarover de hoofdpersonen praten… het is allemaal precies Nederland in 2018. Of 2002?

Het is bijna alsof Wagenaar een aantal afleveringen Star Trek heeft gekeken en op basis daarvan een boek is gaan schrijven. Haar wereld mist diepte. De technieken die de onderzoekers gebruiken, de motivatie van hun handelingen, de rituelen, de dynamiek van de samenlevingen: ze zijn nergens doordacht, waardoor haar wereld niet overtuigt.

Ook het verhaal zelf mist richting. De achterflap suggereert dat het verdwijnen van hun vriend Redbod één van de drijvende factoren van het boek is. Maar waarom bekommert niemand zich om die arme Redbod? Zelfs de schrijfster niet? En als deze onderzoekers zich niet met deze wereld mogen bemoeien, waarom sluiten ze zich dan aan bij de eerste de beste die ze tegenkomen? Waarom komen ze geen enkel keer op het idee om eens werkelijk uit te zoeken wat mensen motiveert? Is het mogelijk dat de vijandige Afranen misschien een andere blik op de situatie hebben?

De karakters duikelen van situatie in situatie, zonder dat het duidelijk wordt waarom. Ondertussen zijn er talloze intermezzo’s die geen enkele functie hebben en soms ronduit afstotelijk zijn – zoals de platte en zinloze manier waarop Wagenaar beschrijft hoe hoofdpersoon Virginia haar metgezel Kyril aftrekt.

Dit is een enthousiast boek en overduidelijk met liefde geschreven. Maar het is nog niet volwassen genoeg om te overtuigen.