Alles stroomt- de aandacht van een waterdruppel

‘Gisteren was ik een rivier. Morgen kom ik misschien terug als regendruppel.’

Een druppel op het hoofd van een Assyrische heerser vormt het begin van een reis over verschillende continenten en door verschillende tijden. In een meervoudig perspectief, geschreven vanuit de personages Arthur, Narin en Zaleekhah, bevindt het verhaal zich tussen Theems en Tigris. Arthur is een buitengewoon intelligente jongen die opgroeit in armoedige omstandigheden in het Victoriaanse Londen, terwijl Narin en Zaleekhah uit de huidige eeuw komen. De negenjarige Narin is in 2014 met haar oma onderweg naar de Tigris in Irak om volgens de Jezidi-rituelen gedoopt te worden. Vier jaar later speelt het verhaal van de pas gescheiden Zaleekhah in Londen zich af.

Binnen de roman is er veel aandacht voor de relatie tussen mens, natuur en geschiedenis; in beeldrijke zinnen vol levenswijsheden komen vernieuwende, eco-centrische denkbeelden voorbij. Het vloeibare water is in staat om vele geschiedenissen in een enkele druppel op te slaan, terwijl de mens als tijdelijk wezen slechts een glimp van de tijd op kan vangen. Shafak gebruikt de waterdruppel als verbindend element van de ogenschijnlijk verschillende verhaallijnen en laat deze connectie door middel van verschillende kruisverwijzingen zien. De spijkerschrifttattoos van Nen, de vriendin van Zaleekhah, verwijzen naar de oude Mesopothamische schrifttaal en -cultuur en naar de andere twee hoofdpersonages, die in staat zijn dit schrift te lezen. Op deze manier zijn er talloze symbolen en onderlinge verbanden in de roman te ontdekken.

De stijl is zintuiglijk, alsof de lezer alles ervaart door de blik van de personages. Elk personage heeft een eigen visie, die ook door de ogenschijnlijk objectieve beschrijvingen gekleurd wordt. Wetenschap en verhalen raken vermengd in de natuurbeschrijvingen. Naast de lange zinnen, vloeiend als het water, zijn er korte dialogen en uitingen die in kernachtige beschrijvingen toch veelzeggend zijn. De stijl is emotioneel en diepzinnig en roept op tot het zien van verbondenheid.

Elif Shafak weet zoals gebruikelijk de lezer tot het einde te fascineren door middel van haar eigenzinnige stijl, waarin een pleidooi tot nieuwsgierigheid en het aandachtig observeren van de wereld schuilt. De alomvattende natuur reflecteert de menselijke neigingen; zo wordt de rusteloosheid van de Tigris ook geassocieerd met de onrust en conflicten van de mens. Oorlog, discriminatie, sociale ongelijkheid, hydrologie, het eigendomsrecht van de geschiedenis komen voorbij, dit keer beschreven vanuit de niet-heersende klasse.
Dit boek is geschikt voor iedereen die alles weet van het Gilgamesj-epos, of hier juist meer over wil leren. Voor aandachtige lezers of lezers die juist met meer aandacht willen lezen. Voor mensen met levensvragen en -antwoorden.

Dit alles maakt Er Stromen Rivieren in de Lucht tot een themarijk boek, dat in meerdere perioden van het leven relevant kan blijven.