“Lieve Fancy, wilt ge my een sprookje vóórzeggen?”
de Woutertje Pieterse Prijs wordt elk jaar uitgereikt aan het beste Nederlandstalige kinderboek. Merkwaardige genoeg heeft de schrijver zijn verhaal nooit afzonderlijk van zijn Ideeën-bundel willen uitgeven.
Woutertje Pieterse groeit op te Amsterdam, in een burgerlijk-protestants milieu ten tijde van de Franse bezetting. Multatuli plaatst het verhaal uit 1862 50 jaar terug in de tijd, waardoor het vooral in de jaren ‘10 van de negentiende eeuw speelt. Wouter wordt van zijn twaalfde tot zestiende levensjaar gevolgd. Als dromerige jongen heeft hij het niet makkelijk in een strenggelovige samenleving die wil ‘dat hij wat wordt.’
Wouter is een idealist en droomt ervan om koning van Afrika te worden:
“We zouden samen alles uitroeien wat verkeerd is, en de mensen dwingen om goed te zyn, en… nooit iets te zeggen wat niet precies waar is”- Woutertje Pieterse, p.330
Hij is verliefd op Femke, het roomse wasmeisje, die hem niet helemaal serieus neemt en hem aanraadt om eerst verder te leren. Wouter, een liefhebber van ridderromans, zal alles doen om zijn dame te dienen. Hij ontmoet de geleerde dokter Holsma, die hem onder andere vertelt dat “ieder moet handelen naar zijn eigen overtuiging.”
Woutertje Pieterse bevat enkele scherpe lessen in realiteitszin voor de dromers, waaronder de schrijver zich zelf ook schaart: men moet de ‘naastby-liggende plicht vervullen’ en soms kleine, haast onbeduidende stappen zetten om het grote en verhevene te bereiken. Voor Wouter betekent dit dat hij als dienstjongen ‘in de handel’ moet bij Ouwetyd & Kopperlith.
In een gesprek met dokter Holsma komt het verschil tussen idealen en concrete verandering naar voren, waarbij de dokter de volgende kwestie voorlegt:
“-welnu, ik die ‘n goed mens ben, heb nog altyd de slavenjachten niet afgeschaft. Waarom niet, denkje? Antwoord eens.’ “ -Holsma tegen Wouter, p. 497.
Ook in onze tijd is slavernij nog niet uitgeroeid en werken de gevolgen hiervan door. Verandering gaat met kleine stapjes, lijkt Multatuli ons te willen vertellen.
Als Homerische verteller brengt Multatuli de lezer van de ene uitweiding naar de ander, zonder dat de aandacht en spanning verloren gaat. Het vereist concentratie om de beelden uit een vroegere eeuw levendig voor te stellen, maar na gewenning aan de stijl en “y in plaats van ij” wordt de lezer meegezogen. De vooruitziende, scherpzinnige blik van de schrijver roept vraagstukken op die ook tot deze eeuw reiken: armoede, de rol van vrouwen en idealen in een weerbarstige wereld zijn hier enkele voorbeelden van.
Het geloof komt veelvuldig naar voren, waarbij Multatuli vooral de scheiding tussen katholieken en protestanten en de gereformeerde hypocrisie bekritiseert: juffrouw Laps keert zich als uitverkoren strenggelovige ‘fijne’ af van het wereldse, maar door haar verwrongen seksualiteit komt zeer onzedelijk gedrag bij haar naar boven…
Halverwege de vertelling komen verschillende Europese vorsten naar Amsterdam: dit is een uitgelezen kans voor de schrijver om zijn ideeën over de massa en republikeinse sympathieën verder uit te werken. Prinses Erika, de Duitse Paltsgravin, wordt door Wouter voor Femke aangezien. Uiteindelijk vallen de twee vrouwspersonen samen in een geïdealiseerde muze, vergelijkbaar met de rol die Fancy voor Multatuli zelf vervult.
Het werk van Multatuli is voor doorzetters: lezers die temidden van de uitgebreide beschrijvingen zomaar geraakt kunnen worden door prachtige proza en poëzie. Multatulisten kunnen genieten van de lange beschrijvingen van bijvoorbeeld een oude vrouw in de Jodenbuurt of een verhandeling over Erika die zomaar in een boot stapt. Hoewel sommige elementen van de vertellingen overeenkomsten vertonen met Multatuli’s eigen jeugd, is het volstrekt geen autobiografische roman. De meester der uitweidingen toont zich na al die jaren soms nog verrassend actueel. Het is allesbehalve “‘n Engelse notting”, om maar met Gerrit de knecht te spreken.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Chrystel
Gesponsord
Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?
Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.
Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.
Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.
Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.
Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!
Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.
Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft
In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.
De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.
Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.
Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.
De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?
Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.
Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.
Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu
Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?
Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.
Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur
