Intrigerende open novelle

Marguerite Duras (1914 – 1996) brak door bij het Franse lezerspubliek met haar novelle “Moderato cantabile” uit 1958. Een vertaling hiervan door Remco Campert verscheen in 1961 en kende verschillende herdrukken Kort na de publicatie van “Moderato cantabile” volgde het door Duras geschreven script voor de film “Hiroshima mon amour” in 1959, waarvoor zij een Oscar nominatie kreeg. Vanaf begin jaren zestig was Duras actief met schrijven van literair werk, schrijven van filmscripts, regisseren van films en acteren in films. Als schrijfster verdiende ze in 1984 met “L’amant” de Prix Goncourt.

De titel “Moderato cantabile” verwijst naar een term uit de klassieke muziek en betekent zoveel als gematigd (tempo) en zangerig (stijl). Het ongeveer tien jaar oude zoontje van Anne Desbaresdes moet van zijn pianolerares Mademoiselle Giraud een bepaald stuk ‘moderato cantabile’ spelen. Het zoontje, dat in de novelle nooit bij naam wordt genoemd, weigert dit en doet alsof hij niet meer weet wat ‘moderato cantabile’ betekent. Het is een stijfkoppig en op momenten lastig kind. Op andere momenten is het een lief jongetje dat van zijn moeder houdt, prima in staat is om vriendjes te maken en met veel plezier met zijn vriendjes speelt. Aan een van zijn pianolessen komt abrupt een einde wanneer zijn moeder, de pianolerares en het zoontje ineens vreemde geluiden van buiten horen binnenkomen. Uit het raam van het appartement van de pianolerares zien ze dat voor een café een oploop van mensen is. Ze gaan naar beneden en krijgen te horen dat een ‘crime passionnel’ heeft plaatsgevonden in het café . Anne Desbaresdes is op een of andere manier hier door zo gefascineerd dat ze de andere dag met haar zoontje aan de hand het café binnenloopt, een glas wijn besteld en een gesprek aangaat met stamgast Chauvin over de ‘crime passionnel’. Hij is een oud-medewerker van de fabriek van haar echtgenoot en heeft haar wel eens ontmoet op een personeelsfeestje thuis bij het echtpaar Desbaresdes. Zij herhaalt dit bezoek in de dagen erna en iedere keer blijft ze net iets langer en drinkt ze net iets meer glazen wijn en worden de gesprekken met Chauvin persoonlijker. De roman eindigt wanneer ze met veel te veel glazen wijn op te thuis komt voor een diner met vrienden en ze alle moeite van de wereld heeft om zich te gedragen zoals van een gastvrouw, echtgenote en moeder op zo’n moment wordt verwacht. Kan ze of wil ze zich niet langer meer gedragen zoals van haar verwacht wordt?

Het verhaal van “Moderato cantabile” is niet wat deze novelle zo interessant en goed maakt. Het is de wijze waarop Duras het verhaal vertelt en vooral de details die ze wel en niet verteld. Hierdoor wordt, mij toch niet, nooit helemaal duidelijk waarom ze zo gefascineerd is door deze ‘crime passionnel’, in hoeverre ze Chauvin niet al eens veel eerder heeft ontmoet en wat er al dan niet tijdens deze ontmoeting(en) is voorgevallen. Dat ze ongelukkig is in haar huwelijk, haar leven als echtgenote van de directeur van een fabriek in een niet al te grote Franse havenplaats dat wordt wel duidelijk bij lezing. Dit verklaart deels haar ambivalente houding ten opzichte van haar zoontje. Hij is immers het fysieke zichtbare resultaat van dat ongelukkige huwelijk. En dan is er nog het overvloedige drankgebruik. De eerste keer dat ze het café binnengaat trillen haar handen, trillingen die pas minder worden en over gaan nadat ze haar glas heeft leeggedronken. Spanning? Alcoholisme? Een combinatie van beiden? Het trillen van de handen is er ook in de dagen daarna, je zou verwachten dat dan de nervositeit van de eerste dag over is of is er nieuwe spanning ontstaan door de ontmoeting met Chauvin? Het zijn deze vragen en nog vele andere vragen die Duras open en bloot aan de lezer voorlegt en heel af en toe een tipje van een sluier op ligt over wat een mogelijk antwoord zou kunnen zijn bij al deze vragen. Heel vaak is een novelle die zo open is een garantie voor een onbevredigende leeservaring. “Moderato cantabile” is de spreekwoordelijke uitzondering op deze regel en dat komt volledig door het talent van Marguerite Duras.