Gezien de feiten

Het is nauwelijks te bevatten, gerenommeerd auteur Griet Op de Beeck die een één sterrenwaardering in de Volkskrant kreeg voor haar boekenweekgeschenk 2018 'Gezien de feiten'. Was het tactiek? Want die ene ster raakte bij mij wel een nieuwsgierige snaar. Of was er iets anders aan de hand? Zat er rancune in het spel van recensent Arjan Peters richting auteur? Had Peters de literaire technieken over het hoofd gezien door tijdgebrek, of erger, door onkunde? Of ligt de één sterwaardering volledig bij Op de Beeck zelf? Zorgden de voorgeschreven regels en maximaal aantal woorden die haar werden opgelegd bij het schrijven van het boekenweekgeschenk voor problemen, kwam daardoor het verhaal niet goed uit de verf? Iets wat ik mij overigens allemaal niet kan voorstellen. Het blijft voor mij hoe dan ook gissen, een goede onderbouwing van argumenten waar die één sterwaardering op gebaseerd is wordt in de recensie niet gegeven. Alle reden dus voor mij om zelf het boek te lezen.

Griet Op de Beeck debuteerde in 2013 met 'Vele hemels boven de zevende', waarvoor zij in hetzelfde jaar de Bronzen Uil Publieksprijs in ontvangst mocht nemen. Tevens werd het genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en Academica Literatuurprijs en is de roman verfilmd. Ook schreef zij 'Kom hier dat ik u kus' en 'Gij nu', beiden genomineerd voor de NS Publieksprijs. In 2017 verscheen de roman 'Het beste wat we hebben', het eerste deel van een trilogie waarin Op de Beeck vanuit drie verschillende perspectieven ingaat op misbruik. In 2019 verscheen het tweede deel uit deze reeks: 'Let op mijn woorden'. Het boek was geen vervolg op het eerste deel, maar in het nog te verschijnen derde deel zullen de personages uit deel een en twee elkaar kruisen.

In 'Gezien de feiten' ontmoet ik Olivia op de begrafenis van haar man. Dat ik er eigenlijk niet hoor valt niet op. Het merendeel dat is uitgenodigd zijn bekenden van haar dochter Roos, maar geen bekenden van Olivia of haar man. Uit liefde voor haar dochter heeft Olivia het evenwel toegelaten dat er meer mensen op de begrafenis van haar man zijn dan dat er toenmaals op hun trouwdag zijn geweest. De hoeveelheid liefde voor haar dochter lijkt echter niet geheel wederkerig. Roos houdt graag de touwtjes in handen, zou het liefst willen dat alles hetzelfde blijft, een eigenschap die ze van haar vader geërfd heeft. Het neigt zelfs naar egoïsme, egoïsme waardoor de gevoelens en behoeften van Olivia snel over het hoofd worden gezien. Hetzelfde beeld wordt geschetst over het huwelijk van Olivia en haar man, die eerder verstikkend dan gelukkig is geweest. En daar is het waar het in de familiebanden gaandeweg gaat wringen. Terwijl Roos blijft hangen in haar verdriet en rouwproces, herontdekt Olivia zichzelf, ze worstelt in eerste instantie met het sociale aanvaardbare in de relatie met haar dochter, maar kiest gaandeweg steeds meer voor zichzelf. De vrijheid die zij ervaart zorgen voor drastische veranderingen.

De relatie met haar dochter las ik als gelijke die Olivia met haar man had. Op die manier leerde ik via haar dochter, haar huwelijk kennen. Een sleur, waar Olivia zichzelf uit liefde voor haar man en dochter als laatste plaatste. Het overlijden van haar man, laat haar proeven van een vrijheid die steeds verder reikt. Vrijheid van sociale omgangsvormen, van familiebanden, van maatschappelijke druk, waardoor zij steeds meer voor zichzelf kiest. Daarnaast wordt er als kritische noot ook de vrijheid en het geluk van een welgesteld land en die van een derdewereldland tegenover elkaar gezet, waardoor het familieverhaal doorgetrokken kan worden naar globaliserend niveau. Iets wat mij aanzette tot nadenken. Ben ik in een welgesteld land wel zo gelukkig en vrij, of is het allemaal schone schijn? Zitten we niet gevangen in sociale omgangsnormen, bang voor oordelen als je jezelf buiten de gebaande wegen beweegt, buiten het maatschappelijk geaccepteerde? Al die hang naar luxe, maakt ons dat gelukkiger? Kunnen we ook gelukkig zijn met minder? En tuurlijk is er in een derdewereldland schrijnende armoede, maar staat daar per definitie ongelukkig zijn voor?

Voor mij staat 'Gezien de feiten' daarom voor wel heel wat meer dan één ster. Het geeft een diepgaande reflectie op thema's als vrijheid, geluk, en maatschappelijke normen. De auteur vergelijkt de persoonlijke vrijheid die de hoofdpersoon, Olivia, ervaart na het overlijden van haar man met bredere maatschappelijke vrijheden en beperkingen. Dit roept vragen op over de aard van geluk en vrijheid in welgestelde landen versus derdewereldlanden.

En toen wist ik het, een één sterwaardering bij de Volkskrant betekent eigenlijk gewoon vijf sterren.

May your choices reflect you hopes, not your fears

Nelson Mandela