Reizen betekent naar jezelf kijken

Alles lijkt goed te gaan in de levens van Tobias en Ezra, maar schijn bedriegt. Ezra heeft een goede baan bij een bekend reclamebureau en Tobias is bezig om zijn carrière als filmmaker op te bouwen, maar hun relatie lijdt onder geheimen die ze voor elkaar achterhouden. Tobias heeft weinig inspiratie en heeft moeite om aan het werk te gaan. Ezra is zwanger maar weet door haar interesse in meerdere mannen niet wie de vader van haar kind is. Bovendien heeft ze moeite met haar verleden. Op initiatief van Ezra besluiten ze naar Marokko te reizen en op zoek te gaan naar haar vader.

Gibraltar is de tweede roman van journalist en tekstschrijver Renske Jonkman (1982). Haar debuutroman Zo gaan we niet met elkaar om (2011) is met veel lof door de literaire kritiek ontvangen. Jonkman heeft zelf ook nagedacht over de vraag hoe schrijvers er voor kunnen zorgen dat hun boek goed wordt ontvangen. In het NRC heeft ze een artikel geschreven, getiteld Ouder is beter, waarin ze over de tien geboden voor een schrijver schrijft.

Jonkman heeft zich aan bijna alle geboden gehouden, behalve 'Gij zult zich onttrekken aan haar tijdsgeest'. De schrijfster behoort namelijk tot een generatie jonge (Nederlandse) schrijvers die de mogelijkheden en beperkingen van de constructie van het individu beschrijven, voornamelijk als het gaat over de relatie tussen het individu en de ander. Ezra en Tobias zijn beide individuen die te midden van een nooit stilstaande samenleving naar hun eigen identiteit zoeken en daar veel moeite mee hebben. Tobias zoekt steun bij Ezra, terwijl Ezra zich juist steeds verder van Tobias verwijdert. De zoektocht naar identiteit gaat samen met existentiële vragen over de relatie met de ander: Hoe goed ken ik de ander waarmee ik een relatie heb? Hoe belangrijk vind ik geborgenheid en trouw in mijn relatie? Is de relatie met de ander een onderdeel van mijn identiteit? Tobias gaat steeds meer twijfelen of hij de echte Ezra wel kent en Ezra denkt steeds vaker na over de vraag of er in haar leven wel plek is voor Tobias. In de zoektocht naar identiteit komt dus naar voren dat Ezra en Tobias er andere ideeën op nahouden.

Jonkman schuwt ook niet om wereldse problemen in haar roman aan de kaart te stellen, zoals het vluchtelingenvraagstuk. Door de keuze voor dit onderwerp toont ze niet alleen dat ze een ‘geëngageerde’ schrijver is, maar ook dat ze de discussie aangaat over begrippen als zelfbeschikking, identiteit en herkomst. Daarnaast toont het gesprek tussen Ezra en Tobias over het vluchtelingenvraagstuk dat ze twee uitersten van elkaar zijn. Voor Tobias spelen begrippen als herkomst en zelfbeschikking geen rol, maar dit zijn juist de begrippen die voor Ezra van belang zijn.

In veel klassiekers van het 'on-the-road' genre ligt de focus op de man. Een voorbeeld daarvan is On the road van Jack Kerouak, waarin de lezer het verhaal volgt vanuit de mannelijke ik-figuur. Daartegenover neemt Ezra in Gibraltar de belangrijkste beslissingen voor het verloop van de reis en zit ze vaak achter het stuur. Dit maakt de roman nog niet feministisch. Het meervoudig personale vertelperspectief van het verhaal toont de zoektocht naar identiteit van beide personages en bewijst dat er meer dan één werkelijkheid bestaat.

Gibraltar is een mooi boek over de onontkoombare verschillen tussen twee geliefden. Zowel Ezra als Tobias zoeken hun eigen weg in hun leven en denken na over hun identiteit en over de vraag of de ander daar deel van uitmaakt. Ze realiseren zich dat ze soms eerst oude dingen los moeten laten, om nieuwe dingen in het leven toe te laten.