Over autisme en heksenjachten

De Schotse schrijfster Elle McNicoll schreef haar masterscriptie van de studie Creatief schrijven over het gebrek aan neurodiverse auteurs die hun eigen ervaringen verwerken in hun boeken. McNicoll besloot dit zelf te doen. Het resultaat is haar debuut Een soort vonk, een jeugdboek voor 10- tot 12-jarigen.

De elfjarige Addie is de jongste van drie dochters. Haar twee oudere zussen vormen een tweeling, maar zij konden niet meer verschillend van elkaar zijn. Nina is een populaire, zelfverzekerde beautyvlogger en Keedie is, net als haar jongere zus, een beetje anders en een einzelgänger. Addie en Keedie zijn autistisch en hebben moeite met het overweldigende karakter van het dagelijkse bestaan. Voor Addie is het een geluk dat Keedie het allemaal al eens doorstaan heeft, want ze biedt een soort handleiding voor de wereld. Addie wordt gepest op school omdat ze een beetje anders reageert op dingen dan haar schoolgenootjes en ze heeft bovendien een monster van een schooljuffrouw, dezelfde die Keedie’s leven op school jaren ervoor tot een hel heeft gemaakt.

Addie houdt van haaien, van woorden en na een speciale themales ook van heksen. Ze raakt gebiologeerd door het onderwerp en wil er alles van weten. Vooral van de heksen in hun eigen dorpje Juniper, die zo vreselijk aan hun einde zijn gekomen. Ze besluit dat er een gedenksteen moet komen.

Het hoofdpersonage is elf jaar en voor die leeftijd heeft ze in het boek een heel wijze vertelstem. Ze heeft een enorm vocabulaire en kan haar gedachten en gevoelens in bedachtzame volzinnen uiten. Dit lijkt wat minder goed overeen te komen met de jonge leeftijd van het meisje, maar aan de andere kant draagt Addie wel de hele dag een thesaurus met zich mee en denkt ze heel veel na over alles. Het is een opmerkelijk aspect van het boek, maar McNicoll komt er aardig mee weg.

Op school is het een helse tijd voor kinderen die niet in de groep passen. McNicoll weet dit fantastisch weer te geven. Ook het feit dat Addie al dat gepest lijkt te accepteren – omdat het gewoon altijd zo gaat en ze denkt dat het normaal is, of dat ze het wel verdiend zal hebben – is raak. Dat de juffrouw haar ook continu te grazen neemt, wordt wederom geaccepteerd, want de juffrouw is een autoriteit, dus zal wel weten hoe het moet, en bovendien wist Addie niet ‘dat volwassenen ook kunnen pesten’.

Haar fascinatie voor heksen ligt in het beginsel van anders zijn en daarop veroordeeld worden. Dat maakt Addie als autist dagelijks mee. Zij voelt zich verbonden met deze arme vrouwen die eeuwen geleden zo onterecht veroordeeld zijn tot een akelig lot, alleen maar omdat ze afwijkend waren in gedrag. Deze connectie wordt doorgetrokken in het heden door een verhaallijntje over Keedie’s beste vriendin, die een paar meltdowns kreeg en daardoor werd opgenomen in een gesloten inrichting en daar niet meer uit weet te komen. Een moderne heksenjacht.

Dit boek van 175 bladzijden bevat daarmee een flink aantal thema’s. Autisme, heksenjacht, anderszijn, pesten en het recht om jezelf te zijn, ook al is dat afwijkend of sociaal niet geaccepteerd. De arme Addie krijgt het echt voor de kiezen, maar zet wel door, mede dankzij de steun van Keedie, de rest van haar familie en haar ene beste vriendin. Het boek is bijzonder geschikt voor alle tienplussers. Het biedt een heel helder inzicht in het gedrag van iemand die autistisch is, maar bovenal is het een prachtig verhaal. Eentje waarbij er zeker een traantje weggepinkt zal worden …