Magisch en onvergetelijk slotdeel

De winter van de heks is het slotdeel van Katherine Arden’s (1987) trilogie over Vasja, een unieke jonge heks uit het Middeleeuwse Rusland. In het eerste deel, De beer en de nachtegaal, zagen we Vasja opgroeien en het voor het eerst opnemen tegen de Beer. In het tweede deel, Het meisje in de toren, trok Vasja de wijde wereld in verkleed als man en begon ze aan haar lotsbestemming, die in dit slotdeel tot een hoogtepunt komt.

De winter van de heks begint direct na de gebeurtenissen van het tweede deel, waardoor je onmiddellijk weer midden in het verhaal terecht komt. Moskou is bijna afgebrand doordat Vasja de Vuurvogel liet ontsnappen, maar dankzij haar is het vuur ook gestopt – door een sneeuwbui afkomstig van Morozko, de Winterkoning, met wie Vasja een bijzondere band heeft die zou kunnen uitgroeien tot iets meer. Vasja wordt door een opgejutte menigte naar een brandstapel begeleidt voor hekserij, maar daar kon het verhaal van dit bijzondere, stoere meisje natuurlijk niet eindigen.

In het eerste deel zagen we Vasja opgroeien, in deel twee zagen we haar haar krachten ontdekken en uitproberen en in dit boek komt Vasja echt tot bloei. Ze krijgt steeds meer controle over haar magie en draagt haar enorme verantwoordelijkheid met de vastberadenheid en koppigheid die de lezer inmiddels van haar gewend is. Ze wordt vaak beschreven als lelijk en onhandig gebouwd, maar dat is allemaal onbelangrijk. Ze is een sterk hoofdpersonage dat altijd het juiste probeert te doen, maar soms wordt verleid tot andere beslissingen, met alle gevolgen van dien. Ze bevindt zich constant in een leerproces, waarbij ze moet blijven vallen en opstaan. Hierdoor is de reeks naast de fantastische elementen ook een bijzondere coming-of-age serie. Ze komt zowel nieuwe vrienden tegen als oude vijanden, maar boven alles moet ze trouw blijven aan wie ze is – en wie ze kan zijn.

‘In deze wereld bestaan geen monsters, en ook geen heiligen. Alleen een oneindig aantal kleurnuances, die allemaal voorkomen in hetzelfde weefsel, zowel licht als donker. Wat voor de ene mens een monster is, kan voor de andere een held zijn. Verstandige lieden begrijpen dat.’

Vasja staat tussen verscheidene uitersten in: het christelijke en het heidense geloof, de Russen en de Tartaren, het goede en het kwade. Zij moet ervoor zien te zorgen dat de wegkwijnende demons niet vergeten worden en blijven bestaan, zonder dat het christelijke geloof hoeft te verdwijnen. Het is alleen niet zo simpel om de mensen – en demons – om haar heen ervan te overtuigen dat ze in harmonie kunnen samenleven.

‘‘Daar vechten we voor,’ zei Sasja.‘Niet voor Moskou, zelfs niet voor Dmitrii, en al helemaal niet voor een van die kibbelende prinsen. Maar voor het land dat ons heeft voortgebracht, voor zowel mensen als demons.’’

Met elk boek werd de schaal vergroot. In deel een moest Vasja haar geboortedorpje redden, in deel twee Moskou, en in deel drie is zij de beslissende factor in een grote strijd die de toekomst van Rusland zal bepalen. De reeks staat heel dicht bij de feitelijke historische gebeurtenissen in de tijd waarin het verhaal zich afspeelt, en het is duidelijk dat de auteur veel aandacht heeft geschonken aan de details.Dit heeft tot gevolg dat alles heel echt aanvoelt, ondanks de aanwezigheid van demons en magie. Door de beeldende en zekere schrijfstijl van Arden word je gemakkelijk ondergedompeld in de magisch-realistische wereld die zij creëert.

De winter van de heks is een prachtig boek en een passend einde voor de trilogie. Elk deel is afzonderlijk anders en met elk deel wordt de schaal vergroot, met als gevolg een sterke en opbouwende saga. Een goed sloteinde is vaak lastig te vinden bij series, maar dit boek maakt de belofte meer dan waar. Vasja is een onvergetelijk hoofdpersonage dat juist zo speciaal is omdat ze zoveel onzekerheden en zwakke punten kent – maar desondanks vooral uitblinkt in haar moed en vriendelijkheid.